O fondo patrimonial da lingua galega é o latín, pois éo integramente a súa morfoloxía e sintaxe e a maior parte do seu léxico. Outras palabras, empregadas xa polos poboadores deste territorio antes da chegada dos romanos, foron incorporadas como préstamos no latín e perduran aínda hoxe como voces comúns: gándara, veiga, carballo, lama. Esas linguas primitivas (que non só nos deixaron palabras illadas) son o que coñecemos como “substrato lingüístico”: influencia exercida por unha lingua nativa ou indíxena (que acabará sendo substituída) sobre outra lingua implantada posteriormente no mesmo territorio.

Baixo o nome de linguas prerromanas ou prerrománi­cas englóbanse as linguas de todos os pobos que vivían na Península antes da chegada dos romanos. O conxunto de trazos que deixaron esas linguas autóctonas prerromanas forma o substrato prerromano, que ía influír notablemente no peculiar acento do latín empregado nas distintas zonas de Hispania. Dentro deste grupo de linguas prerromanas as máis importantes son as de orixe celta.

No resto da Península Ibérica tamén hai constancia de pobos dos que non temos restos en Galicia (íberos, fenicios, gregos, púnicos). 

Os nomes prerromanos non permiten unha clasificación clara, entre outras razóns, porque non se sabe exactamente cal era o significado primitivo da palabra que os motivou, por iso podémolos agrupar por afinidades formais:

Nomes que acaban en -bre, -oña ou en -én ( Tallobre, Callobe..., Taragoña, Baroña..., Aldobrén, Borbén).

Nomes que empezan por *Cal-, *Car ou por *Taur-, *Tur

Nomes que se agrupan baixo significados moi xenéricos: Auga, monte, pedra... - briga (fortaleza, ex. Conimbriga>Coimbra)): elemento que supostamente significaba “cidade” na Hispania Céltica (hoxe estímase que no territorio galego non hai menos de 100 entidades de poboación terminadas en -bre ou variantes -de -brix, variante de -briga).

A cultura megalítica (aprox. 3.500 a. C.): así chamada pola construción de tumbas colectivas fabricadas con pedras de gran tamaño (dólmenes ou mámoas). Eran comunidades agrícolas e gandeiras, avances culturais estes procedentes do Mediterráneo.

Os seus restos lingüísticos englóbanse no estrato precéltico. Desta época proceden termos maiormente referentes á morfoloxía, ao aproveitamento da terra ou á flora autóctona. Das linguas indoeuropeas non célticas, o apelativo, topónimo e antropónimo lama parece ser unha reliquia (esta verba ou algún dos seus derivados é o nome de 363 aldeas, varios milleiros de paraxes, apelido de cerca de 10.000 galegos). Máis abaixo deste estrato é difícil establecer orixes. É o caso das palabras Barcia (ou variantes: Barxa, Barciela, Barxiela, Barxela ou con -V) e barro (apelativo, topónimo e antropónimo). Outras voces deste período son arroio, barro, carballo, carqueixa, carrasco, gándara, morea, queiroa (ou quiroga), touza, veiga e

Nomes de lugar rematados en –asc- ou –usc-: Beasque, Tarascón, Ledusco… Nomes de ríos (posiblemente son algunhas das palabras máis antigas e importantes; cómpre lembrar que tiñan como divinidades a elementos da natureza): Navia, Deva, Sar, Sarela. O mantemento da raíz carr-: carrapucho, carqueixa, carrasca...

A cultura castrexa (máxima actividade entre o 600 a. C. e o I d. C.) caracterízase por un tipo de poboamento particular: os castros (palabra latina que vén a substituír unha denominación previa rematada no sufixo –bre). Traballaban os metais e mantiñan certas actividades comerciais. Os seus restos lingüísticos conforman o estrato céltico. A poboación indíxena, a Galicia prerromana, era céltica e/ou “lusitana”, segundo sabemos polas inscricións antigas e, especialmente pola onomástica. Ao latinizarse, non abandonan por completo a súa lingua, senón que incorporaron voces propias ao seu latín, como berce, bidueiro, billa, brío, buraco/burato, callao, canga, carro, carpinteiro, cheda, croio, lousa, seara, tona, tranca, virar…

En nomes propios (Galicia < Callaecia terra dos Callaeci), Seara, Avia. Derivados de xentilicios, en xeral referidos a territorios: Lemos, Limia, Támega, Trives, Valdeorras, Soneira, Pesoz, Ártabros, antigas terras dos Lemavi, Limici, Tamagani, Tiburi, Gigurri, Nerii, Pesici. O mantemento da raíz mor-: amorodo, morote... O sufixo derivativo nominal –ego: galego, labrego... Os topónimos rematados en –obre, -abre, -ebre: Barallobre, Rañobre, Cecebre...

A imaxe que ofrecía o territorio ao que os romanos denominaron Gallaecia era a dunha serie de pobos mesturados, ágrafos, carentes de unidade cultural e lingüística e sen cohesión política. Así a describen os textos clásicos dos historiadores latinos (Estrabón, Plinio). Durante as primeiras expedicións romanas (as de Décimo Xunio Bruto no ano 139 a C.), os pobos máis importantes que os soldados puideron atopar no norte da península de leste a oeste son os Vascóns, Celtíberos, Vacceos, Cántabros, Vettóns, Astures, Galaicos e Lusitanos. Entre os Galaicos, algúns dos pobos eran os Ártabros, Albións, Helenos, Grovios, Brácaros, Lubainos, Gigurros, etc. O seu sistema ortográfico descifrouse de inscricións e lápidas.

A única lingua prerromana que aínda hoxe subsiste é o eusquera. A toponimia revela restos emparentados con ela: sufixo -URRI, -URI (Valdeorras, Iria Flavia), sufixo -ENNUS, -ENA, -EN (Borbén, Viseu). Proceden desta lingua palabras como esquerdo, aquelarre ou ascua.

A influencia da linguas de substrato na fonética obsérrvase na entoación, na igualación b/v, na sonorización de -p-, -t-, -k- (apoteca>bodega) e na caída de ene e ele intervocálicos.