Οὐδέποτε δημόσιον κακὸν ἔρχεται ἐς πόλιν ἄνευ τῶν ἐνοικούντων.
"Xamáis chega unha desgracia pública a unha cidade sen culpa dos seus habitantes"
(Solón de Atenas, Elexías)
O pacifismo pode definirse como a doutrina que propugna a paz entre as nacións e os individuos, rexeitando o recurso á violencia e á guerra para resolver os conflitos. Aínda que adoita asociarse a movementos relativamente recentes, xa na antiga Grecia atopamos sementes deste pensamento que criticaba os horrores bélicos e buscaba fundamentos éticos para unha convivencia pacífica.
Neste apartado analizaremos algúns fitos da literatura e do pensamento grego clásico que foron precursores das ideas pacifistas, e que mesmo na actualidade conservan a súa vixencia como referentes humanistas que abogan pola paz.
Xa na Ilíada de Homero, considerada a primeira gran obra da literatura occidental, atopamos reflexións que critican duramente a guerra e as súas terribles consecuencias. Por exemplo, no canto XXIV Homero pon en boca de Príamo, ao contemplar o cadáver de Héctor, unhas palabras que condensan a dor dos pais que perden os seus fillos na guerra: "Ah, coitado de min! Por que o teu pai non morreu contigo?".
Tamén os poetas líricos como Safo, Anacreonte ou Píndaro, malia non rexeitaren abertamente a guerra, trasladaron en poemas fermosos a angustia e o sufrimento que esta xera para nais, viúvas e orfos.
Eurípides, un dos grandes traxediógrafos gregos, mostra en varias das súas obras unha postura crítica coa guerra e ideas que se poderían considerar precursoras do pacifismo. Por exemplo, na súa obra As Troyanas, representa e condena duramente os brutais efectos da guerra sobre a poboación civil derrotada, especialmente sobre as mulleres.Noutras traxedias como As Suplicantes ou Heráclidas pon de manifesto a compaixón que merecen os vencidos e refuxiados, facendo unha alegación contra a violencia e a favor da piedade.
Xa no século VI a.C. destaca a figura de Pitágoras, que propuxo un estilo de vida baseado na harmonía e o respecto por toda forma de vida, incluídos os animais. Pitágoras e os seus seguidores foron pioneiros no rexeitamento da violencia por motivos éticos e religiosos. Posteriormente, no século V a.C., o atomista Demócrito defendía que a guerra só serve para que os homes manifesten a súa natureza máis irracional e brutal, sen obter ningún beneficio real. Criticaba duramente o militarismo e as pretensións de conquista. Estas ideas sentaron as bases dun pensamento racional que rexeitaba a violencia e aspiraba a demostrar que as guerras non conducen a outra cousa máis que miseria e destrución.
Estas sementes do pacifismo na Grecia clásica conservan unha vixencia indudable na actualidade, cando os horrores da guerra seguen golpeando a miles de inocentes. O humanismo grego e o seu cuestionamento da belixerancia deben seguir inspirando unha cultura de paz e non violencia.