A literatura polo camiño dos cantares
2.3.1- Figuras da palabra e do pensamento (2)
Nesta páxina imos ver as seguintes: antífrase, antonomasia, alegoría, calembur, diloxía, ironía, lítote, oxímoron, paradoxo, sarcasmo, símbolo e suspensión.
Antífrase
Atribucións a un elemento de características contrarias ás súas; emprego de palabras nun enunciado que significan o contrario. Normalmente vai acompañada de entoación irónica.
Demostra moita intelixencia
perder a paciencia.
Antonomasia
Consiste en substituír un nome común por outro (común ou propio), o cal posúe algunha relación co inicial nome común.
Á morte de Eduardo Pondal, o bardo por antonomasia da literatura galega, Cabanillas compuxo un poema titulado ¡Pondal! que comeza con estes versos:
Dou o queixume derradeiro o inxente
bardo doutras edás, forte e varudo
cantor dun pobo lexendario e rudo
asoballado de estranxeira xente.
Alegoría
É unha composición literaria que ten sentido simbólico.
Camiño, camiño longo,
camiño da miña vida,
escuro e triste de noite,
triste e escuro de día...
¡camiño longo
da miña vida!
Verea, verea torta
en duras laxes aberta,
arrodeada de toxos,
crebada polas lameiras...
¡verea torta,
ti onde me levas!
Camiño, camiño longo.
A choiva, a neve e as silvas
enchéronme de friaxe,
cubríronme de feridas...
¡camiño longo
da miña vida!
Verea, verea fonda
de fontes tristes, sen auga;
sen carballos que dean sombra,
nin chozas que dean pousada...
¡verea fonda,
ti cando acabas!
Cabanillas, R.: Vento mareiro, 1916
Calembur
Fenómeno que se produce cando as sílabas dunha ou máis palabras, agrupadas doutro xeito, producen ou suxiren un sentido radicalmente distinto:
Diamantes que foron antes
De amantes da súa muller
Diloxía
Uso de palabras homónimas ou polisémicas explotando os seus diferentes significados ou acepcións:
“¡Pasa, uva pasa! ¡pasa!
(colectivo Ronseltz)
Ironía
Consiste en dicir o contrario do que pensamos. A situación e a entoación son as que garanten que a mensaxe sexa ben entendida:
Un rapaz pídelle ó pai unha moto e a resposta irónica é: Mellor un coche, ¿non che parece?.
Lítote
Consiste en afirmar unha idea negándoa. Dise menos do que se pensa, ou atenúase lingüísticamente o que se quere dicir, ben para non molestar ó interlocutor (ex. Non é precisamente claridade o que sobra no teu exame), ben para dar máis relieve ó contido.
Preséntase normalmente como unha negación: Non está mal ¿eh?, pero tamén doutros xeitos: No teu lugar, eu pensaríao dúas veces.
A lítote pode ser un instrumento agresivo, debe empregarse con prudencia; moitas veces obedece, máis que a un ataque, a un desexo de defensa propia.
“E o fin do meu traballo
certo, é non remoto”
(E. Pondal)
Oxímoron
Unión de conceptos incompatibles: "Silencio enxordecedor".
Paradoxo
É unha contradición aparente:
Ó avaro as riquezas fano máis pobre.
Sarcasmo
Ironía cruel ou mordaz.
Símbolo
Consiste en substituír un substantivo que se refire a un elemento ou sentimento por outro substantivo co que aparentemente non ten relación. O elemento, polo que se substitúe trata de representar unha realidade espiritual.
¡Sin niño!
Por montes e campías,
camiños e espranadas,
ven unha pomba soia,
soia de rama en rama.
Síguena as probes crías,
sedentas e cansadas,
sin que alimento atope
pra darlles a bicada.
Trai manchádelas prumas
que eran un tempo brancas,
trai murchas e rastreiras
i abatídalas alas.
¡Ai, probe pomba, un tempo
tan querida e tan branca!
¿onde vai o teu brilo?
O teu amor, ¿ónde anda?
Rosalía de Castro, Follas Novas, 1880
Suspensión
Consiste en interromper o curso do que se di ou escribe, para reanudalo ou concluílo tras unha breve pausa. Inténtase manter con iso en suspenso a atención do interlocutor ou lector e de telo pendente do que imos dicir.
Unha variedade da suspensión é a reticencia: interrómpese o discurso para dar a entender o que non se di e que normalmente é grave: ó principio portouse ben, pero logo…