O mito de Rómulo e Remo utilizouse para explicar a historia temperá de Roma. Desempeñou un papel importante na relixión pública da República e, posteriormente, do Imperio. Ademais, o mito utilizouse para formar os valores dos cidadáns e foi decisivo na formación dun sentido de identidade e misión claramente romano. De forma semellante ao que sucedía na rifa de Atenea e Poseidón (vid. unidade 1), a historia de Rómulo e Remo é un mito fundacional, xa que explica a fundación dunha comunidade política, neste caso Roma.
É importante lembrar que asaccións dos xemelgos están predeterminadas polo destino e, por tanto, foron sancionados (aprobados) polos deuses. O mito indicaba aos romanos que a súa cidade era de inspiración divina e que estaría protexida polos deuses.
A figura de Rómulo utilizouse para explicar moitas das institucións políticas e leis da cidade-estado. A historia de Rómulo e Remo valora conceptos como a unidade e o respecto aos presaxios. A historia foi moi popular e constituíuse nun tema frecuente dos artistas dos períodos republicano e imperial.
A información arqueolóxica
Segundo o rexistro arqueolóxico da rexión, as tribos itálicas que orixinalmente habitaban os outeiros albanos trasladáronse aos vales, que ofrecían mellores terras para a agricultura. A zona ao redor do río Tíber era especialmente vantaxosa e ofrecía moitos recursos estratéxicos. Por exemplo, o propio río proporcionaba unha fronteira natural ao carón do asentamento, e os outeiros do outro lado proporcionaban outra posición defensiva para os habitantes da cidade. Un asentamento nesta zona tamén permitiría o control do río, incluíndo o tráfico comercial e militar, así como un punto de observación natural na illa Tiberina. Isto era especialmente importante, xa que Roma atopábase na intersección das principais vías cara ao mar desde o territorio sabino e Etruria, e o tráfico desde esas vías non podía controlarse tan facilmente.
O descubrimento dunha serie de muros de fortificación na ladeira norte do outeiro do Palatino, que probablemente se remonta a mediados do século VIII a. C., constitúe a proba máis sólida do emprazamento orixinal e a data da fundación da cidade de Roma.
A monarquía
Os primeiros 200 anos da historia de Roma transcorreron baixo unha monarquía. Roma foi gobernada por sete reis durante este período de tempo, e cada un dos seus reinados caracterizouse pola personalidade do gobernante en cuestión. A cada un destes reis atribúeselle o establecemento dunha tradición romana clave ou a construción dun edificio importante. Ningún dos sete reis era coñecido como dinastía, e non se fai referencia á natureza hereditaria do reino ata despois do quinto rei, Tarquino Prisco.
O rei de Roma posuía un poder absoluto sobre o pobo, e o Senado só proporcionaba un débil contrapeso oligárquico ao seu poder, exercendo principalmente só poderes administrativos menores. Por estas razóns, o reino de Roma considérase unha monarquía absoluta.
A pesar diso, os reis romanos, coa excepción de Rómulo, eran elixidos polos cidadáns de Roma que ocupaban a Asemblea das curias. Alí, os membros votaban aos candidatos que foran propostos polo Senado.
O último dos sete reis da monarquía romana foi o chamado Tarquino o Soberbio. O reinado de Tarquino lémbrase polo seu uso da violencia e a intimidación nos seus intentos de manter o control sobre Roma, así como pola súa falta de respecto aos costumes romanos e ao Senado romano. As tensións chegaron ao seu punto álxido cando o fillo do rei, Sexto Tarquinio, violou a Lucrecia, esposa e filla de poderosos nobres romanos.
Lucrecia informou os seus familiares do ataque e posteriormente suicidouse para evitar a deshonra. Catro homes, liderados por Lucio Xuño Bruto, incitaron unha revolución e, como resultado, Tarquinio e a súa familia foron depostos e expulsados de Roma no ano 509 a.C. Debido ás súas accións e á forma en que foron vistas polo pobo, a palabra rei (rex) tivo unha connotación negativa na cultura romana ata a caída do Imperio Romano. Bruto e o seu compañeiro de revolta, Colatino, convertéronse nos primeiros cónsules de Roma, marcando o inicio da República Romana. Este novo goberno sobreviviría durante os seguintes 500 anos, ata o ascenso de Xulio César e César Augusto, e abarcaría un período no que a autoridade e a área de control de Roma estendéronse ata cubrir grandes zonas de Europa, o norte de África e Oriente Medio.