Atenea, ou Minerva para os romanos, era a deusa grega da sabedoría e a guerra, máis concretamente da guerra estratéxica. Atenea é un caso peculiar. O seu pai era Zeus e a súa nai a ninfa Metis. Con todo, de maneira estraña, Metis non a deu a luz. O mito di que Zeus escoitou unha profecía que lle avisaba que a descendencia que tivese con Metis gobernaría o ceo. Sendo el mesmo o gobernante do ceo, Zeus non podía permitir que isto sucedese. Así que se tragou a Metis.

Tempo despois, Zeus comezou a sufrir unha dor de cabeza que foi empeorando ata facerse insufrible. Hefesto, o deus grego do lume e a ferrería, decidiu axudar ao seu pai. Entón fixo algo que podería parecer estraño, pero que non era gran cousa para un deus inmortal: tomou un machada e abriu a cabeza de Zeus. Da cabeza xurdiu Atenea, non como un neno, senón como unha muller adulta con armadura e empuñando as súas armas, que eran a lanza e o escudo. Ademais, era unha impoñente deusa inmortal, do que todos se decataron inmediatamente, pois mesmo no momento de nacer pegou un berro de guerra que se escoitou por todo o firmamento.

En canto a Zeus, tan pronto veu á súa filla, encariñouse con ela e esqueceuse da profecía, que ademais non tería efecto, seguramente pola forma peculiar do nacemento de Atenea.

Cando a antiga Atenas aínda non se chamaba así, dous deuses poderosos, Atenea e Poseidón, loitaron polo dereito para facer súa a cidade e desfrutar de altares e sacrificios na súa honra.

"O noso país é digno de louvanza, non só de nós, senón de todos os homes. Por moitos motivos, pero ante todo porque é amado pola divindade. A loita dos deuses que pelexaron por ela e o seu xuízo testemuñan a verdade da nosa afirmación" (Platón)

Nesta pasaxe, Platón refírese á lendaria contenda entre Atenea e Poseidón por quedarse como deuses patróns de Atenas. Trátase da lenda fundacional da antiga cidade (as lendas fundacionais explicaban as circunstancias de nacemento dunha cidade, costume, institución, etc.). A historia comeza nun tempo mítico, cando o lugar acababa de ser habitado e reinaba nela o seu primeiro monarca: Cécrope.

Cécrope e os autóctonos

Unha crenza común entre os gregos era que certas persoas eran autóctonas; que significa propiamente naquel tempo que naceran directamente da propia terra. Isto implicaba que os autóctonos tiñan dereitos naturais sobre unha determinada rexión e, por iso, moitas cidades-estado gregas xactábanse de que os seus antepasados eran autóctonos, afirmando deste modo que tiñan máis dereito que outros a ocupala. Cécrope foi un destes casos de personaxe autóctono. Era un rei lendario, metade serpe e metade home. O feito de que Cécrope fose medio serpe xa sinalaba que estaba moi unido á terra sobre a que se construíu a antiga Atenas.

Cécrope foi un gobernante sorprendente. De feito, o seu reinado inaugurou unha idade de ouro tan impresionante que mesmo os deuses déronse conta da grandeza da súa cidade. Segundo o mitógrafo Apolodoro, o rei chamara á cidade Cecropia na súa honra, mentres que o seu nome anterior era Acte. Con todo, a cidade non recibira oficialmente a protección dun deus e, por tanto, o seu nome aínda podía cambiar.

Atenea e Poseidón reclaman a cidade

Os dous deuses que mostraron maior interese pola cidade de Cécrope foron Atenea e Poseidón. Ambos crían que tiñan dereito a poñer a cidade baixo a súa protección, darlle o seu nome e reclamar a súa gloria. Os dous deuses estaban tan decididos que Zeus, temendo que o seu desacordo desembocase nunha pelexa grave, decidiu intervir. A solución que ofreceu foi un concurso entre Atenea e Poseidón, con Cécrope como xuíz (outros mitógrafos din que os xuíces foron os doce deuses olímpicos ou simplemente o propio Zeus). Sexa como sexa, o premio para o gañador sería a cidade.

Atenea e Poseidón reuníronse no outeiro sacro da Acrópole. Zeus, os deuses olímpicos e o pobo de Atenas contemplaban en asemblea o espectáculo.

Poseidón foi o primeiro en actuar. Cun rápido movemento, golpeou o seu tridente no chan. A terra tremeu e creouse un mar subterráneo. A auga brotou do buraco no chan e este foi o agasallo de Poseidón ao pobo de Atenas (aínda que, segundo outras fontes antigas, o seu agasallo foi un cabalo). Con todo, o agasallo do deus do océano era auga de mar, que non tiña apenas utilidade para a antiga Atenas, unha cidade con acceso a moitos ríos e próxima ao mar. Por iso, o agasallo de Poseidón foi recibido con pouco entusiasmo.

Pero agora, era a quenda de Atenea. A deusa axeonllouse e plantou algo no chan. Todos contiveron a respiración. En cuestión de momentos, unha árbore completamente crecida xurdiu da terra. Era unha oliveira: o agasallo. A árbore significaba unha fonte de madeira de alta calidade, mentres que o seu froito era nutritivo e podía utilizarse para facer aceite de oliva, que tiña múltiples aplicacións.

Triunfo de Atenea

Sen dúbida, o agasallo de Atenea era superior. Polo tanto, Cécrope proclamouna vencedora do concurso e, desta forma, a deusa da sabedoría deu o seu nome á cidade, que pasou a chamarse Atenas. Como gañadora do concurso, Atenea converteuse na divindade patroa da cidade e foi honrada dende entón no outeiro sacro da Acrópole. Con todo, o templo máis sagrado de Atenas, o Erecteum, era compartido por Atenea e Poseidón, que así obtiña tamén o seu premio de consolación.

Non obstante, en lugar de aceptar a súa derrota con dignidade, Poseidón demostrou ser un mal perdedor. Segundo Apolodoro, "Poseidón, enfurecido, asolagou a chaira de Trias e mergullou a Ática (a rexión que rodeaba Atenas) no mar". Despois de certo tempo, Poseidón calmouse e volveu o mar ao seu.

E deste modo foi como se lle deu nome a Atenas.