As rochas

Na natureza varios minerais aparecen asociados formando as rochas. O granito, por exemplo, é unha rocha formada por minerais como o cuarzo, a ortosa, as plaxioclasas e as micas.

 

Normalmente as rochas están formadas por varios minerais pero tamen hai excepcións:

• Algunhas rochas como a obsidiana ou o carbón non están formadas por minerais.
  • A obsidiana é unha rocha producida ao arrefriar rapidamente a lava dun volcán. Non é un mineral porque non cumpre unha das características que todo mineral debe ter: non ten unha estrutura cristalina.

    

    
    
  • O carbón, pola súa parte, non é un mineral porque non foi orixinado por un proceso inorgánico. O carbón fórmase a partir de restos vexetais grazas, entre outros procesos, á actividade de seres vivos.

• Hai rochas que están formadas por un único mineral. É o caso, por exemplo, da cuarcita, formada por cuarzo, ou das calcarias, formadas por calcita.

Segundo a súa orixe as rochas clasifícanse en tres grandes grupos:
1. Rochas ígneas ou magmáticas. Fórmanse a partir da solidificación (consolidación) dun magma. No interior da Terra as temperaturas chegan a valores tan altos que poden provocar a fusión das rochas; cando isto sucede as rochas fundidas reciben o nome de magma. Para facernos unha idea das temperaturas das que estamos falando, a temperatura media dun magma é superior aos 1 000 graos centígrados. (Tede en conta que a temperatura de fusión do chumbo é duns 327 graos centígrados.)

Cando un magma sae á superficie comezan a escapar os gases e recibe o nome de lava. Na imaxe da dereita vedes unha imaxe dunha colada de lava dun dos volcáns máis activos do planeta, o Kilawea. Este volcán provocou grandes danos na illa de Hawai na erupción do ano 2018 pero normalmente é unha fonte de recursos para a illa xa que é o volcán máis visitado por turistas en todo o planeta. A maioría das veces o Kilawea produce erupcións tranquilas con fontes de lava como a da imaxe e poucos danos.

 

Os volcáns poden destruír casas ou estradas, pero tamén forman grandes cantidades de rochas. Islandia, un país volcánico, vende grandes cantidades destas rochas para a construción. Este mesmo país aproveita tamén os seus volcáns para producir enerxía eléctrica barata nas súas centrais xeotérmicas.

As rochas ígneas clasifícanse en dous grandes grupos segundo o lugar no que se arrefría o magma:

a) Rochas ígneas extrusivas. Fórmanse polo arrefriamento rápido do magma. Nas rochas ígneas extrusivas non se distinguen todos os minerais que forma a rocha.

b) Rochas ígneas intrusivas. Unha solidificación lenta, ao longo de millóns de anos dá lugar a un este segundo tipo de rochas. Nas rochas ígneas intrusivas distínguense claramente os distintos minerais que forman a rocha posto que tiveron moito tempo para formarse e crecer.

 

Tipo de rocha	Rocha	Exemplo
Ígnea extrusiva	Obsidiana. Orixínase por un arrefriamento tan rápido que non dá tempo a que se formen minerais.
	Basalto. De cor escura e na que non se distinguen os minerais que a forman a simple vista.
	Andesita. Máis clara que o basalto. Nesta ocasións si que se ven algúns dos minerais que compoñen a rocha.
Ígnea intrusiva	Granito. Rocha moi abundante en Galicia. No granito vemos os minerais que o forman e podemos distinguir o cuarzo ou a ortosa.
	Gabro. Dunha cor moito máis escura có granito. O gabro non ten nin ortosa nin cuarzo. O mineral de cor clara que se observa na imaxe son plaxioclasas.

2. Rochas sedimentarias. A choiva, o vento ou o xeo rompen as rochas producindo sedimentos. Estes acumúlanse nos lugares nos que a forza do vento ou a auga se reduce. Nas rochas sedimentarias é frecuente poder distinguir capas chamadas estratos.

Existen dous tipos de rochas sedimentarias:

• Rochas sedimentarias detríticas. A suma de sedimentos ano tras ano no mesmo lugar compacta os materiais dando lugar a estas rochas.Nas rochas sedimentarias detríticas podemos ver os anacos que forman a rocha.

• Rochas sedimentarias non detríticas. Neste tipo de rochas o sedimento son materiais precipitados a partir da auga. Este proceso é tamén o responsable da formación das estalactitas e estalagmitas.

Tipo de rocha	Rocha	Exemplo
Sedimentaria detrítica	Conglomerado. Formada por anacos grandes. Pode conter anacos máis pequenos unidos os grandes.
	Arenito. Formada por graos de tamaño area. Nos arenitos notaremos os grans de area pasando o dedo sobre eles.
	Arxila. Formada por graos de tamaño arxila. As arxilas diferéncianse facilmente dos arenitos acercándoas á boca e botándolles o alento. As arxilas ulirán a terra mollada mentes os arenitos non.
Sedimentaria non detrítica	Calcaria. Formadas por calcita. En ocasións inclúen cunchas de organismos mariños.

3. Rochas metamórficas. Unha vez formadas as rochas, xa sexan sedimentarias ou ígneas, poden sufrir cambios na súa composición ou estrutura dando lugar a un novo tipo de rochas chamadas metamórficas. Canto máis antiga sexa unha rocha, maiores serán as posibilidades de que esa rocha sexa metamórfica, xa que nalgún momento puideron ter lugar cambios nas condicións de formación que orixinaran, por exemplo, novos minerais.
Nas rochas metamórficas é frecuente atopar bandas claras e escuras ou incluso unha estrutura laminar.

Rocha	Características	Exemplo
Gneis	Rochas caracterizadas porque os minerais se dispoñen en bandas de cores claras e escuras.
Xisto	Teñen unha textura escamosa, deixándonos moitas veces escamas de minerais nas mans. Estas rochas teñen unha textura intermedia entre gnéises e lousas.
Lousa	As lousas diferéncianse doutras rochas metamórficas por separarse en láminas moi claras.
Mármore	Formadas a partir de calcarias que sofren metamorfismo. Coma estas producen burbullas ante o ácido clorhídrico. Adoita ter cor branca aínda que pode presentar outras cores.