A realidade da poboación: estrutura e transformacións
Glosario
Pirámide de poboación
Definición:
Gráfica de dobre entrada que nos permite coñecer a estrutura por idade e sexos dunha poboación.
Exemplo:
A pirámide de Xapón ten unha base moi estreita e unha cúspide moi ancha, o que nos fala dunha poboación moi envellecida.
Política demográfica
Definición:
Conxunto de medidas, referentes á poboación, adoptadas por un goberno.
Exemplo:
España desenvolve unha política demográfica natalista para favorecer a natalidade.
Remuda xeracional
Definición:
Número de fillos que debe ter cada muller para asegurar o mantemento dunha poboación. Para tal fin é necesario que cada muller teña 2,1 fillos.
Exemplo:
Como non aumente o número de nacementos, en Galicia non está asegurada a remuda xeracional.
Estrutura da poboación
Indica a composición da posición, é dicir, quen forma parte dela segundo unha serie de criterios como a idade, o sexo ou a actividade económica.
A) Estrutura da poboación por idade
Distínguense tres grupos de idade: nova, adulta e vella
A poboación pódese dividir en tres grupos de idade: nova (de 0 a 14 anos), adulta (de 15 a 64) e vella (65 e máis). En función da relevancia que teña un ou outro grupo de idade distinguimos tres tipos de países:
Países novos: cando máis do 35% das persoas sexan mozos e menos dun 5% de vellos. É propio dos países non desenvolvidos, con altas taxas de natalidade e con reducida esperanza de vida.
Países maduros: a poboación nova representa entre un 25 e un 35% do total e a vella entre un 5 e un 12%. Predominan no ámbito dos países en desenvolvemento.
Países vellos: cando contan con menos do 25% de mozos e mozas e máis dun 12% de vellos e vellas. É propio de países desenvolvidos, con baixas taxas de natalidade e elevada esperanza de vida.
B) Estrutura da poboación por sexo
Símbolo de muller e home
Analiza a relación entre o número de homes e mulleres. Os principais condicionantes desta estrutura son:
Lixeiro predominio masculino nos primeiros anos de vida: 98,6 mulleres por cada 100 homes xa que nacen 105 nenos por cada 100 nenas.
A diferenza tende a equilibrase a medida que aumenta a idade, chegando incluso a un claro predominio das anciás, tanto pola sobremortalidade masculina como pola maior lonxevidade das mulleres. Os movementos migratorios tamén poden alterar a estrutura da poboación por sexo.
C). Estrutura da poboación por actividade económica
Analiza a actividade da poboación e a súa distribución da poboación por sectores de actividade.
Unha poboación dende un punto de vista económico pode dividirse en dous grupos:
Activa: aquela en idade de traballar que realiza unha actividade remunerada ou quere facelo. A poboación activa pode estar ocupada (se ten emprego) ou non ocupada (está a buscar traballo).
Inactiva: conxunto de persoas que non están a traballar nin buscando activamente un emprego. Inclúe grupos como estudantes, xubilados, amas de casa, persoas con discapacidades permanentes ou quen non realiza actividade económica por outras razóns.
A poboación activa pode estar ocupada nun destes 3 sectores da economía:
Sector primario: é o sector que xera as materias primas. A este sector pertencen a agricultura, gandería, pesca e explotación forestal. É o principal sector económico dos países menos desenvolvidos.
Sector secundario: o sector que transforma as materias primas. A este sector pertencen a industria e a construción. É máis potente nos países desenvolvidos.
Sector terciario: é o sector que ofrece servizos á comunidade. A este sector pertencen a sanidade, a educación, a hostalaría, etc. É o sector económico máis importante nos países ricos e ten menos relevancia nos países pouco desenvolvidos.
A estrutura da poboación por idade e sexo pódese representar e estudar por medio das pirámides de poboación.
As pirámides de poboación dan información sobre a estrutura por idade e sexo dunha poboación e tamén dos seus acontecementos demográficos máis destacables: no seu perfil os entrantes indican perdas de poboación (epidemias, guerras, emigración...) e os saíntes incrementos (inmigración, crecemento económico...).
Pirámide de poboación de Galicia
En función da súa forma diferenciamos tres tipos de pirámide:
Tipos de pirámides
Pirámide expansiva (Afganistán)
Pirámide estacionaria (Chile)
Pirámide regresiva (Xapón)
Pirámide expansiva ou en pagode: -Ten unha base ancha e unha cúspide estreita. -Indica altas taxas de natalidade e de mortalidade e tamén a existencia dunha poboación nova. -É típica dos países pouco desenvolvidos.
Pirámide estancada ou campaniforme: -Amosa unha base e unha cúspide case iguais. -Indica a existencia dunha poboación estable e dunhas taxas de natalidade e mortalidade equilibradas. -Propia de países en vías de desenvolvemento.
Pirámide regresiva ou en bulbo: -Presenta unha base estreita e unha cúspide ampla. -Indica a existencia de taxas de natalidade e mortalidade moi reducidas e da existencia dunha poboación envellecida. -É a máis frecuente nos países máis desenvolvidos.
Lectura facilitada
Unha poboación pódese estudar en función dunha serie de criterios que a definen, por exemplo, a idade, o sexo ou a actividade económica.
A) Estrutura da poboación por idade
A poboación pódese dividir en 3 grupos de idade:
Poboación nova: de 0 a 14 anos.
Poboación adulta: de 15 a 64 anos.
Poboación vella: 65 anos e máis.
Segundo a importancia que teña un grupo ou outro hai 3 tipos de países:
1. Países novos son os que teñen máis do 35% de persoas mozas
e menos dun 5% de vellos.
Son novos os países non desenvolvidos,
que teñen altas taxas de natalidade e reducida esperanza de vida.
2. Países maduros son os que teñen
entre un 25% e un 30% de poboación nova
e entre un 5% e un 12% de poboación vella.
Son maduros os países que están en desenvolvemento.
3. Países vellos son os que teñen menos do 25% de mozos
e máis dun 12% de vellos.
Son vellos os países desenvolvidos,
por teren baixa taxa de natalidade e alta esperanza de vida.
B) Estrutura da poboación por sexo
Trátase de ver a relación entre o número de homes e mulleres.
A estrutura da poboación por sexo ten os seguintes condicionantes:
Lixeiro predominio de homes nos primeiros anos de vida:
hai 98,6 mulleres por cada 100 homes
porque nacen 105 nenos por cada 100 nenas.
A medida que aumenta a idade a diferenza tende a equilibrarse
chegando incluso a predominar as mulleres anciás,
tanto pola sobremortalidade masculina
como pola maior lonxevidade das mulleres
e polos movementos migratorios, que afectan normalmente aos homes.
C) Estrutura da poboación por actividade económica
Consiste en analizar a actividade da poboación
e a súa distribución por sectores de actividade.
A poboación, dende o punto de vista económico,
pode dividirse en 2 grupos:
1. Poboación activa: é aquela poboación que está en idade de traballar
e realiza unha actividade remunerada ou quere facelo.
A poboación activa está ocupada se ten emprego
e non ocupada se o está a buscar.
2. Poboación inactiva: é o conxunto de persoas que non están a traballar
nin buscando emprego.
Son poboación inactiva os estudantes, xubilados, amas de casa,
persoas con discapacidade permanente ou outras razóns.
A poboación activa pode estar ocupada nun destes 3 sectores da economía:
Sector primario: é o sector que xera as materias primas.
A este sector pertencen a agricultura, gandería, pesca e explotación forestal.
É o principal sector económico dos países menos desenvolvidos.
Sector secundario: o sector que transforma as materias primas.
A este sector pertencen a industria e a construción.
É máis potente nos países desenvolvidos.
Sector terciario: é o sector que ofrece servizos á comunidade.
A este sector pertencen a sanidade, a educación, a hostalaría, etc.
É o sector económico máis importante nos países ricos
e ten menos relevancia nos países pouco desenvolvidos.
As pirámides de poboación serven para estudar e representar
a estrutura da poboación por idade e por sexo.
As pirámides de poboación nos dan información
sobre a estrutura por idade e sexo dunha poboación.
Tamén nos informan sobre acontecementos demográficos destacables:
Os entrantes indican perdas de poboación,
por guerras, epidemias ou emigración.
Os saíntes indican incrementos de poboación,
por inmigración, crecemento económico...
En función da súa forma diferenciamos tres tipos de pirámide:
Pirámide expansiva ou en pagode:
É unha pirámide con base ancha e cúspide estreita.
Indica altas taxas de natalidade e de mortalidade.
Tamén indica que a poboación é nova.
É propia dos países pouco desenvolvidos.
Pirámide estancada ou campaniforme:
É unha pirámide que ten a base e a cúspide case iguais.
Indica unha poboación estable.
Tamén indica taxas de natalidade e mortalidade equilibradas.
É propia de países en vías de desenvolvemento.
Pirámide regresiva ou en bulbo:
É unha pirámide con base estreita e cúspide ampla.
Indica taxas de natalidade e mortalidade moi reducidas.
Tamén indica que a poboación está envellecida.
É a pirámide máis frecuente nos países non desenvolvidos.
Audio
Avellentamento da poboación e políticas demográficas
Aínda que, polo momento, nos países menos desenvolvidos predomina unha poboación nova, o envellecemento poboacional é un fenómeno global provocado polo paulatino descenso das taxas de natalidade (algúns países de Europa occidental, América do norte e Asia teñen crecementos naturais case nulos ou incluso negativos como Xapón ou Italia) e polo aumento da esperanza de vida. Algúns países de Europa occidental, América do norte e Asia teñen crecementos naturais case nulos ou inclusos negativos, como Xapón ou Italia.
Fotografía das mans dunha persoa maior
Segundo a ONU 0 13,9% da poboación mundial (uns 1.100 millóns de persoas) teñen máis de 60 anos. De non ter lugar un cambio de tendencia, para o ano 2050 a porcentaxe de maiores de 60 anos poderá acadar o 22% (2.100 millóns de persoas).
O avellentamento pode supor serios problemas sociais e económicos a un país:
Diminución da poboación activa.
Aumento do nivel de dependencia e polo tanto de gastos en pensións de xubilación e asistenciais.
Incremento dos gastos de saúde.
Diminución da innovación dado que as persoas de elevada idade son, por norma xeral, máis reticentes aos procesos de innovación.
Aumenta a dependencia da inmigración.
Todo o dito fai necesario que os distintos gobernos adopten distintas políticas demográficas natalistas para favorecer a aumento do número de nacementos tentar evitar que o benestar das xeracións futuras se poda ver comprometido. Exemplos de medidas natalistas son:
Axudas económicas directas por fillo.
Redución de impostos.
Ampliación das baixas por maternidade ou paternidade.
Facilitar o acceso a garderías e outras medidas de conciliación familiar.
Campañas para concienciar da importancia de ter fillos.
Fomento da inmigración.
Non só o avellentamento da poboación pode xerar importantes retos demográficos a un país.
Fotografía dun grupo de adolescentes
A existencia dunha gran cantidade de poboación nova tamén pode ocasionar graves problemas sociais, económicos, políticos… A modo de exemplo citaremos os seguintes:
Desemprego xuvenil e presión no mercado laboral.
Presión sobre os servizos básicos.
Desafíos educativos.
Aumento da pobreza.
Para procurar solucións as autoridades adoptan políticas demográficas antinatalistas, con medidas para frear o número de nacementos:
Campañas de planificación familiar.
Limitación do número de fillos por parella.
Campañas para lograr o atraso da maternidade.
Multas a familias con moitos fillos.
Lectura facilitada
Por agora nos países menos desenvolvidos predomina unha poboación nova.
O envellecemento poboacional é un fenómeno global
está provocado polo paulatino descenso das taxas de natalidade
e polo aumento da esperanza de vida.
Segundo a ONU 0 13,9% da poboación mundial
(uns 1.100 millóns de persoas)
teñen máis de 60 anos.
Se todo segue igual no o ano 2050
a porcentaxe de maiores de 60 anos
poderá acadar o 22% (2.100 millóns de persoas).
O avellentamento pode formular serios problemas
Diminución da poboación activa.
Aumento do nivel de dependencia e polo tanto de gastos en pensións de xubilación e asistenciais.
Incremento dos gastos de saúde.
Diminución da innovación dado que as persoas de elevada idade son, por norma xeral, máis reticentes aos procesos de innovación.
Aumenta a dependencia da inmigración.
Todo o dito fai necesario que os distintos gobernos