Glosario

Variable independente

Definición:: Magnitude ou condición que o experimentador modifica intencionadamente para observar os seus efectos noutras variables.
Exemplo:: O tempo que o alimento permanece en contacto co chan é a variable independente da investigación.

Variable dependente

Definición:: Elemento ou fenómeno que se mide ou observa nun experimento e que varía en función dos cambios aplicados á variable independente.
Exemplo:: A variable dependente é o nivel de contaminación observado no alimento tras estar no chan, como a presenza de mofo ou os cambios de cor.

Variable controlada

Imaxe de tres galletas iguais en idénticas condicións

Definición:: Factor ou condición que se mantén constante durante todo o experimento para garantir que os cambios observados na variable dependente se deben exclusivamente á variable independente.
Exemplo:: No experimento da teoría dos cinco segundos, algunhas variables controladas son o tipo de alimento, o lugar onde se realiza o experimento ou as condicións de conservación das mostras.

Bah, non pasaron nin cinco segundos!

Neno recollendo galleta do chan e microbios correndo cara a galleta Imaxina isto: estás no tempo de lecer e cáeche ao chan un anaco da túa merenda favorita… Recóllela rapidísimo e pensas "non tivo tempo de se estragar, aínda poco comela".

Pero… É iso verdade? Pode un alimento contaminarse con bacterias en só uns segundos? Ou de verdade hai un tempo para recollelo no que aínda é seguro comelo?

Presentámosvos a Teoría dos Cinco Segundos, unha crenza moi estendida pero… Ten base científica?

Para nos responder, convertemos a aula nun laboratorio, formulamos hipóteses, deseñamos experimentos e buscamos respostas como verdadeiros investigadores. Poñeremos a proba diferentes alimentos, tipos de chan, tempos de contacto… E mediremos se hai ou non contaminación microbiana.

Obxectivo: Descubrir xuntos se esta teoría é un mito ou unha realidade. A ciencia ten a última palabra!

1. Que queremos saber

Comeza reflexionando co teu grupo.
Escribide a vosa pregunta de investigación, por exemplo:

Os alimentos que tocan o chan durante menos de cinco segundos contamínanse con microorganismos?

2. Formulamos unha hipótese

É unha idea que queremos comprobar. Pode ser algo así como:

"Cremos que se o recollemos antes de 5 segundos, o alimento non se contamina".

3. Deseñamos o experimento

Imos investigar! Pensade:

Establecer variables:
- Variable dependente: a que imos observar e rexistrar (presenza/ausencia de contaminación ou cantidade da mesma).
- Variables independentes: Tempo de contacto da comida co chan (5 segundos, 10 segundos, 30 segundos, etc.).
- Variables controladas: Tipo de comida (gominola, pan, etc.), tipo de chan (baldosa, alfombra...), limpeza previa do chan, condicións ambientais (humidade, temperatura).
Identificar materiais necesarios: mostras de comida, placas de Petri, axente de cultivo (agar nutritivo), guantes, lupas/microscopios, cronómetros.
Preparade unha táboa para rexistrar as observacións. Tamén precisaredes luvas ou bolsas limpas para gardar os alimentos e observar os cambios.

4. Realizamos o experimento

Rebandas intactas de pan de molde en bolsas Agora toca pasar á acción!

Deixar caer mostras de diferentes alimentos en diferentes superficies e recollelas tras diferentes períodos de tempo.
- Procurar que os alimentos teñan distintas texturas e natureza (rebandas de pan, anacos de froita fresca, galletas, queixo, xamón cocido, etc.).
- Procurar que as superficies sexan de distinta natureza (lisas e duras, con alfombra, de madeira, máis ou menos transitadas, etc.). Preguntar sempre á persona responsable e evitar superficies potencialmente perigosas.
Colocar cada mostra en placas de Petri cun medio de cultivo, ou en bolsas para uso alimentario novas e deixar incubar durante 24-48-72 horas para observar o crecemento de microorganismos.
Facédeo con coidado, usando luvas ou pinzas se é preciso. Limpade as pinzas con alcohol cada vez que as usedes (deixádelas secar antes de reutilizalas).
Manexade os alimentos sen contaminalos coas mans ou co instrumental co que o manipuledes.
Gardade cada mostra ben etiquetada indicando o número de segundos e o tipo de superficie.

É moi importante ser rigorosos, coma os científicos de verdade!

5. Realizamos observacións e as rexistramos

Rebandas de pan de molde con crecemento microbiano Durante varios días, observade cada mostra:

Hai mofo? Cambios de cor ou cheiro?
Cando comezan a aparecer indicios de crecemento microbiano?
Hai diferenzas segundo o tempo que estiveron no chan?
Anotade todo nunha táboa.
Tamén podedes facer debuxos ou tomar fotos.

6. Sacamos conclusións

Reflexionade sobre o que descubristes:

A vosa hipótese era correcta?
O tempo importa? E o tipo de chan?
Escribide unha conclusión clara.

7. Presentamos o resultado do traballo

Preparade un cartel ou presentación breve para explicar:

A vosa pregunta
A hipótese
O experimento
Os resultados
A conclusión
Consellos baseados nos achados para previr contaminación alimentaria.

Tamén o podedes facer en formato podcast e colgalo na páxina do centro, ou emitilo na radio se é que tedes unha emisora.

Ficheiros anexos

Diario de aprendizaxe

Icona representativa do Diario de aprendizaxe do proxecto cREAgal

Como ves, moitas persoas seguen a dar por certas moitas crenzas sen base científica.

Indica se xa coñecías a Teoría dos cinco segundos e se coñeces algunhas outras relacionadas con este tema. Anota no teu diario de aprendizaxe e reflexiona sobre a importancia de contrastar a información científica desmentindo boatos e pseudociencias.