Protozoos

Glosario

Mixótrofo

Definición:: Organismo que pode alimentarse de distintas formas: facendo fotosíntese ou alimentádose outras células.
Exemplo:: Algunhas euglenas son mixótrofas porque poden facer fotosíntese ou alimentarse doutras células.

Pseudópodo

Definición:: Prolongación da célula que lle permite desprazarse ou capturar alimento.
Exemplo:: A ameba usa pseudópodos para desprazarse e atrapar alimento.

Protozoos, os primeiros aventureiros da vida

Hai millóns de anos, moito antes de que aparecesen os animais, os dinosauros e mesmo as plantas... Os protozoos xa estaban aquí! Son os grandes pioneiros do mundo microscópico.

Son organismos eucariotas unicelulares, é dicir, dicir, están formados por unha soa célula con núcleo ben definido.
Están por todas partes onde haxa auga: charcas, pozas, incluso nas gotas de auga da terra húmida. Algunhas especies viven libres, outras son parasitas e viven dentro doutros seres vivos.

Despois de ver o vídeo, poderías explicar o significado da palabra protozoo?

Son como mini-laboratorios viventes: poden moverse, alimentarse, reproducirse e adaptarse ao medio onde viven. Ver un mundo así é coma entrar nun planeta microscópico cheo de criaturas sorprendentes.

Lectura facilitada

Os protozoos son organismos eucariotas unicelulares, é dicir, están formados por unha soa célula con núcleo definido.
Existen desde hai millóns de anos, antes que as plantas ou os animais e son dos primeiros seres vivos do mundo microscópico.
Viven en lugares con auga, como charcas, pozas ou terra húmida; algúns viven libres e outros son parasitos.

Audio

Apoio visual

Como viven os protozoos?

Nutrición

Os protozoos teñen nutrición heterótrofa, é dicir, aliméntanse doutros seres vivos como as bacterias, doutros protoctistas ou de materia orgánica en descomposición.

Exemplos:

Ameba: atrapa o alimento formando unha especie de “brazos” chamados pseudópodos. É coma unha masa que engole o que atopa.
Paramecio: usa uns cilios para atraer o alimento ata a súa boca celular.
Trypanosoma: é parasito e vive dentro do corpo doutros seres vivos, alimentándose deles.

Nutrición mixta: o mellor dos dous mundos. Hai protoctistas que poden cambiar de tipo de nutrición segundo as condicións do ambiente. Se hai luz, fan fotosíntese; se non hai, comen doutras fontes.

Exemplo:

Euglena: Cando hai luz, é autótrofa. Cando non hai, pasa a ser heterótrofa. Entón é un alga ou protozoo? É as dúas ao mesmo tempo, por iso pertence ao reino do protoctistas: un grupo especial para organismos que non encaixan ben...

Reprodución

Os protozoos normalmente reprodúcense de forma asexual, é dicir, un so individuo dá lugar a células idénticas, ou sexa, a clons. É rápida e útil cando as condicións son boas.

Tipos máis frecuentes:

Bipartición (división binaria): o protozoo divídese en dúas células iguais. Exemplo: a ameba ou o paramecio
Esporulación: forman pequenas células chamadas esporas, que poden sobrevivir en condicións difíciles e logo dar lugar a novos individuos. Exemplo: algúns protoctistas parasitos como o Plasmodium.

Relación

Aínda que os protozoos son moi pequenos, poden responder ao seu entorno. Por exemplo, móvense cara á luz ou afastándose de substancias perigosas. Moitos teñen estruturas para moverse, como cilios, flaxelos ou pseudópodos.

Luz: a Euglena ten un fotorreceptor (un “ollo vermello”) que lles axuda a buscar a luz para facer fotosíntese.
Químicos no medio: detectan sustancias químicas para encontrar alimento (chámase quimiotactismo).
Perigo: a ameba pode “fuxir” se algo a toca ou se o medio se volve hostil.

Lectura facilitada

Nutrición

A maioría dos protozoos teñen nutrición heterótrofa, é dicir, aliméntanse doutros seres vivos ou materia orgánica.
Algúns teñen nutrición mixta, como a Euglena, que fai fotosíntese cando hai luz e se alimenta doutros organismos cando non a hai.

Reprodución

A reprodución é xeralmente asexual, sen intervención doutro individuo. Pode ser por bipartición cando protozoo divídese en dúas células iguais ou esporulación cando forma esporas que resisten condicións difíciles e logo nacen novos individuos.

Relación

Os protozoos responden a estímulos do seu entorno como a luz, a sustancias químicas ou perigos.
Para desprazarse usan estruturas como cilios, flaxelos ou pseudópodos.

Audio

Importancia dos protozoos

A continuación veremos porque os protozoos son importantes.

Papel ecolóxico

Os protozoos son herbívoros en moitos ambientes acuáticos, alimentándose de bacterias e fitoplancto. Isto fai que sexan unha fonte de alimento para organismos maiores, como pequenos invertebrados e peixes.
Moitos protozoos son depredadores de bacterias e outros organismos microscópicos, axudando a regular as súas poboacións e a manter o equilibrio nos ecosistemas acuáticos e terrestres.

Saúde

Provocan enfermidades infecciosas: algunhas especies de protozoos son patóxenos que causan enfermidades graves nos seres humanos, como a malaria (provocada por Plasmodium), a doenza do sono (provocada por Trypanosoma gambiense) ou a amebose intestinal (provocada por Entamoeba histolytica). Estas enfermidades afectan millóns de persoas en todo o mundo, especialmente en países en desenvolvemento.
Algúns son parasitos intestinais: outros protozoos son responsables de infeccións intestinais que causan diarrea e outros síntomas, como Giardia ou Toxoplasma gondii.

Lectura facilitada

Papel ecolóxico:

Son herbívoros microscópicos en medios acuáticos, alimentándose de bacterias e fitoplancto, e serven de alimento para invertebrados e peixes pequenos.
Actúan como depredadores de microorganismos, axudando a controlar a cantidade de bacterias evitando que haxa demasiados e mantendo o equilibrio na natureza.

Relación coa saúde:

Algúns protozoos son patóxenos humanos, causan enfermidades graves como a malaria, a doenza do sono ou a amebose.
Outros son parasitos intestinais, provocando infeccións.

Audio

Miniexperiencia: crea o teu micro-xardín acuático e descobre os protozoos!

Que mellor para coñecer aos protozoos que investigalos. Que como podemos facer iso? Moi doado. Imos explorar a vida microscópica presente na auga estancada a través da creación dun ecosistema acuático en miniatura. Deixaremos un tempo para darlles tempo a que medren e logo faremos observacións ao microscopio na súa procura.

Parte 1: Constrúe o teu micro-xardín acuático

Microxardín Materiais:

Frascos de cristal transparentes con tapa.
Auga estancada (charcas, fontes, lagoas...).
Pedriñas, terra, follas, herba seca, ramas pequenas, musgo...

Proceso:

Formade grupos e asignade un nome ao voso xardín (podedes ser creativos!).
Enchede o frasco con:
- Un pouco de terra ou pedras no fondo.
- Follas ou herba seca.
- Algo de musgo (se hai).
- Auga da charca ata cubrir.
Deixade o frasco nun lugar con luz natural (sen sol directo) durante varios días.

Parte 2: Exploración ao microscopio

A partir do 3º día...

Usando un contagotas, collede mostras do voso micro-xardín (de distintas zonas: fondo, parte media, superficie).
Preparade as mostras no portaobxectos usando unha única pinga de cada vez. Colocade sobre a pinga un cobreobxectos.
Observade ao microscopio comezando polo obxectivo de menos aumento (4x).
Cando teñades localizado algún protozoo, logo de centralo no campo visual (se non se move de máis e o conseguides), pasade ao obxectivo seguinte 10x).
Dependendo do tamaño do que atopedes, e do que se movan, podedes querer pasar ao seguinte obxectivo para velos mellor. Lembrade centrar o motivo e usar únicamente o parafuso micrométrico logo de cambiar de obxectivo.

Que vedes? Algo se move? Protozoos, algas microscópicas, bacterias...

Parte 3: Conexión co reto

Como persoas científicas que sodes, cómpre que rexistredes as vosas observacións.

Debuxade o que vedes e, sempre que sexa posible, facede fotografías. O voso profesor vos axudará para conseguilo.
Anotade a forma, o movemento, a velocidade, se están sós ou en grupo...
Poñede nome ás criaturas observadas. Neste momento podedes inventalo. Máis adiante, cando enfrontedes o reto, coa axuda da información recollida e das fotos, pode que consigades coñecer os nomes verdadeiros.

Ficheiros anexos

Diario de aprendizaxe

Icona diario de aprendizaxe Podes pensar en por que vivir na auga é vantaxoso para un ser tan pequeno?

Que vantaxe ten poder cambiar de modo de alimentación segundo o momento?

Accede ao teu diario de aprendizaxe para dar resposta.

Licenciado baixo a Licenza Creative Commons Atribución Non-comercial Compartir igual 4.0