2.5.1 Os pronomes perosais

Os pronomes son unha clase de palabras ou categoría gramatical que nos permiten referirnos ás persoas ou ás cousas sen nomealas directamente. Ao escribirmos ou falarmos, os pronomes sérvennos para construír mellor os nosos textos. Con eles podemos referirnos a cousas ou persoas xa coñecidas sen necesidade de repetir os seus nomes, evitando así reiteracións innecesarias.

Os pronomes persoais son os que sinalan as tres persoas gramaticais que interveñen na conversa: eu, nós, o falante/s; ti, vós, vostede/s, o oínte/s; el, ela, eles, elas, aquel ou aquilo do que se fala. Posúen diferentes formas segundo a función que desempeñen na oración, que serán as propias dun sintagma nominal. Segundo esta función, os pronomes poden ser tónicos ou átonos:

• Ela marchou ao cine (suxeito, forma tónica).

• Irei con ela ao cine (CC, forma tónica).

• Escoiteite atentamente (CD, forma átona).

Formas dos pronomes persoais en galego

• Serie tónica: fórmana os pronomes que desempeñan función de suxeito (eu, ti, el…);as utilizadas despois de preposición ou das conxuncións comparativas ca ou coma (Chegou comigo; O neno vén connosco; O agasallo era para min; Durmo máis ca vós); as formas de cortesía (Vostedes poden saír antes).

  Número	Persoa
  Singular	1ª	eu	min	comigo
  	2ª	ti /vostede		contigo
  	3ª	el/ela	si	consigo
  Plural	1ª	nós/nosoutros, -as		connosco
  	2ª	vós/ vosoutros, as / vostedes		convosco
  	3ª	eles, elas	si	consigo

• Serie átona:forman dúas series, segundo funcionen de complemento directo ou indirecto:Ensinoulles(CI) o coche. Mercouno (CD) onte.

Para o CD de 3ª persoa hai tres formas distintas:

• lo, la, los, las utilizarémolas:

• Cando o verbo remata en –r ou –s: Vai arranxalo miña nai.

• Tras os pronomes átonos nós, vós, lles: Non nolo presentaron; Non llelo contes.

• Tras o adverbio u (onde?): -Aí vén Miguel. –Ulo?

 

 

• no, na, nos, nas, cando o verbo remata en ditongo: Levouno da man.

• o, a, os, as, nos demais casos: Eu non o fixen; Téñoas aquí.

Número	Persoa
Singular	1ª		me
	2ª		che	te
	3ª	Masc	lle	o, lo, no	se
		Fem		a, la, na
Plural	1ª		nos
	2ª		vos
	3ª	Masc	lles	os, los, nos	se
		Fem		as, las, nas

Normas para a colocación dos pronomes átonos

• Non poden nunca iniciar unha frase: a frase * Te vin é incorrecta; a correcta é Vinte.

• Van polo xeral despois do verbo (posición enclítica): Díllelo. Saudoume.

• Colócanse antes do verbo nestes casos:

• Nas oracións negativas: Ninguén me viu. Eu non o fixen.

• Nas interrogativas e exclamativas iniciadas por un adverbio ou pronome: Que lle fas? Quen che dera!

• Nas desiderativas: Deus te oia.

• Nas oracións subordinadas: Ela díxome que llo dera.

• Cando o verbo vai precedido de determinados adverbios (xa, axiña, aínda, mesmo, sempre, tamén, acaso, seica…): Xa te vereu mañá. Eu taméin o vin.

• Cos indefinidos ninguén, nada, ningún/ningunha, alguén, algo, ambos/-as, bastante, calquera, mesmo, todo, todos/-as: Ninguén me di a verdade.

• Cos infinitivos e xerundios xeralmente van pospostos: É doado dicilo. Riu dándolle as grazas.

Concorrencia das formas átonas (contraccións)

A concorrencia dun pronome átono de CD e un pronome átono de CI dá lugar a formas contractas. Por exemplo:

• Deixoume os cadernos: deixoumos.

• Deixoulle os cadernos: deixoullos.

• Deixoulles os cadernos: deixoullelos.

 

Contraccións das formas átonas do pronome persoal

	o	a	os	as
me	mo	ma	mos	mas
che	cho	cha	chos	chas
lle	llo	lla	llos	llas
nos	nolo	nola	nolos	nolas
vos	volo	vola	volos	volas
lles	llelo	llela	llelos	llelas

Pronomes demostrativos, posesivos...

Os determinantes demostrativos, posesivos, etc. (estudados na unidade 3) poden funcionar tamén como pronomes cando non acompañan o nome senón que se refiren a el. Por exemplo:

• Póñame estas laranxas (det. demostrativo), pero Póñame estas(pron. demostrativo).

• Quero as miñas entradas (det. posesivo) pero Quero as miñas(pron. posesivo).