2.3.3 Tectónica de placas

A finais da década de 1960, varios investigadores, con base nas novas descubertas científicos, completaron e corrixiron as teorías anteriores e formularon a teoría da tectónica de placas, vixente na actualidade. A tectónica de placas tamén recibe o nome de tectónica global, xa que é por si soa capaz de explicar todos os fenómenos xeolóxicos que ocorren na Terra. A tectónica de placas pode resumirse nos seguintes puntos:

1. A litosfera está dividida en fragmentos ríxidos chamados placas litosféricas.
2. Os límites das placas litosféricas poden ser:

– Bordos diverxentes, cando as placas se separan. Isto produce un ascenso de materiais do interior da Terra, que provocan erupcións volcánicas con achega de magma formando nova litosfera. Un exemplo son as dorsais oceánicas.

Imagen 3D dorsal bajo licencia de Creative Commons (Wikimedia Commons) (NASA/GSFC/Robert Simmon)

dorsais oceánicas

Tamén en rexións continentais podemos atopar bordos diverxentes onde existen dorsais en formación. África é un exemplo: se vemos o mapa de placas litosféricas apreciamos que a parte oriental de África se separa do resto. Hoxe nesta rexión atopamos un enorme val, denominado val do Rift. No futuro, dentro de millóns de anos, a separación completarase e alí aparecerá un océano cunha dorsal no seu fondo.

– Bordos converxentes, cando dúas placas baten entre elas orixinando fortes terremotos. Nestes bordos prodúcese a destrución da litosfera que se engurra e eleva formando arquipélagos nos océanos, como o do Xapón, e cordilleiras nos continentes, como os Alpes e o Himalaia.

– Bordos transformantes, cando as placas se deslizan unha sobre a outra, nos que os movementos das placas teñen lugar lateralmente e non se crea nin se destrúe litosfera, pero si orixinan fortes terremotos. Un exemplo e a Falla de San Andrés, en California (Estados Unidos).

Bordos transformantes

3. As placas litosféricas desprázanse ao flotar sobre materiais plásticos da astenosfera.
4. Os desprazamentos cáusaos a enerxía térmica das correntes de convección do manto.
5. Ao longo da historia o número de placas variou.

Daquela, non son os continentes os que se moven, como afirmaba Wegener, senón as placas litosféricas. E a causa de que as placas estean en lento pero continuo movemento son as correntes de convección do manto.

Ademais se nas dorsais oceánicas se está formando nova litosfera, loxicamente esta debe destruírse noutras zonas (se non a superficie da Terra aumentaría, o cal non sucede). Esta destrución ocorre nas chamadas zonas se subdución dos bordos converxentes, onde unha placa litosférica se introduce por baixo da outra.

Actividades propostas

S6. Como funcionan as correntes de convección do manto?

S7. En que zonas da litosfera é máis probable a saída do magma cara ao exterior. Xustifique a súa resposta

S8. En que se baseou Wegener para afirmar que os continentes se moven?

S9. Que é unha dorsal oceánica?

S10. Que é unha placa litosférica?

S11. Explique a diferenza entre bordos diverxentes, converxentes e transformanrtes. Poña exemplos.

Retroalimentación

S6.

Os materiais do manto próximos ao núcleo están a maior temperatura que os próximos á codia. Isto fai que teñan unha menor densidade e ascendan cara ao exterior. Ao chegar á zona superior máis fría diminúe a súa temperatura, aumenta a súa densidade e descenden. Así fórmanse unhas correntes circulares chamadas correntes de convección do manto.

S7.

O magma que ascende desde o manto atópase coa litosfera ríxida que impide a súa saída cara ao exterior, polo que normalmente só se produce a súa saída:

- Nas zonas onde as placas se están a separar, quedando fendas polas que pode saír como ocorre nas dorsais oceánicas
- En zonas da litosfera oceánica, moito máis fina que a continental, na que se producen pequenas fendas como ocorre en moitas illas de orixe volcánica como nas Canarias.

S8.

Wegener achegou catro tipos de probas para apoiar a súa teoría da deriva continental:

- Xeográficas: as liñas de costa dalgúns continentes encaixan perfectamente, como as costas atlánticas de Sudamérica e África.
- Climáticas: existen rexións da Terra con indicios de ter no pasado unha localización distinta á actual: restos glaciares en Brasil, fósiles de plantas tropicais na Antártida.
- Biolóxicas: existencia de animais terrestres idénticos en rexións moi distantes como ocorre a un e outro lado do Atlántico.
- Paleontolóxicas: Existen fósiles idénticos en zonas distantes e incomunicadas como son América do sur, Sudáfrica, Antártida, India e Australia. Isto fai pensar que no pasado estas rexións puideran estar unidas.

S9.

As dorsais oceánicas son cordilleiras submarinas de ata 3.000 m de altitude, cun elevado vulcanismo nas que se acumulan materiais fundidos procedentes do manto. A saída destes materiais xera nova codia oceánica aos dous lados da dorsal, ao tempo que separa as dúas placas en contacto favorecendo polo tanto a expansión do fondo oceánico e a separación dos continentes a ambos os lados do océano.

S10.

Alitosfera: formada pola codia e a parte superior do manto non é unha capa continua, senón que está dividida en grandes fragmentos de forma irregular que reciben o nome de placas litosféricas ou tectónicas, en continuo movemento.

S11.

- Bordos diverxentes: cando as placas se separan. Isto produce un ascenso de materiais do interior da Terra, que provocan erupcións volcánicas con achega de magma formando nova litosfera. Un exemplo son as dorsais oceánicas.
- Bordos converxentes: cando dúas placas baten entre elas orixinando fortes terremotos. Nestes bordos prodúcese a destrución da litosfera que se engurra e eleva formando arquipélagos nos océanos, como o do Xapón, e cordilleiras nos continentes, como os Alpes e o Himalaia.
- Bordos transformantes: cando as placas se deslizan unha sobre a outra. Os movementos das placas teñen lugar lateralmente e non se crea nin se destrúe litosfera, pero si orixinan fortes terremotos. Un exemplo e a falla de San Andrés, en California (Estados Unidos).

Licenciado baixo a Licenza Creative Commons Recoñecemento Non-comercial Compartir igual 3.0

« Anterior | Seguinte »