Persoa ao cargo dunha abadía. O abade / a abadesa era elixida entre a comunidade relixiosa nunhas eleccións.
Exemplo:
O abade do mosteiro castigou a varios monxes que falaban durante a misa.
Asedio
Definición:
Acto de guerra que consistía en cercar un castelo ou fortaleza e asaltalo para tomalo pola forza ou ata que as persoas cercadas o cederan debido á escaseza de recursos.
Exemplo:
Os asedios podían durar anos e para conseguir entrar nun castelo pola forza os asaltantes empregaban armas como arietes ou catapultas.
Elite
Definición:
Conxunto de persoas privilexiadas nun lugar debido ao seu poder económico ou social.
Exemplo:
O conde de Lemos pertencía á elite da sociedade medieval.
Testamento
Definición:
Documento no que unha persoa cede as súas posesións á súa morte.
Exemplo:
Cando morreu o meu avó, deixoume os seus libros no testamento.
Xerarquía
Definición:
Relación na que nun grupo un compoñente é superior ou inferior a outro dependendo das súas responsabilidades e poder.
Exemplo:
No exército a xerarquía é moi importante e todos os seus compoñentes teñen un grao que define a súa posición respecto dos outros.
O feudalismo
Cerimonia da homenaxe nun manuscrito do século trece (XIII)
Logo de ter visto como se dividía a sociedade medieval, cómpre entender como se relacionaban estes grupos. O sistema social, político e económico que se foi configurando dende a Alta Idade Media en Europa foi o feudalismo: neste sistema os vasalos xuraban fidelidade a un señor a cambio de protección, e traballaban para el nas súas terras ou producindo outros materiais e utensilios.
O señor da terra pertencía á nobreza, pero neste sistema era posible que un nobre fora vasalo doutro nobre con máis poder, de xeito que se establecía unha xerarquía que remataba co rei. O clero tamén entraba neste sistema social, xa que había bispos e abades que eran señores feudais e tiñan grandes extensións de terreo en propiedade. De feito, a Igrexa acumulou grandes terreos grazas aos testamentos e doazóns que deixaba a xente para que rezaran polas súas almas ao morrer.
Este contrato social formalizábase nunha cerimonia que tiña dúas partes e na que o señor do territorio cedíalle a outro unha parte dese feudo. A primeira parte era a homenaxe. Nela, o vasalo poñíase de xeonllos diante do señor, coas mans unidas, e o señor acollíao e alzábao, demostrando a súa unión e protección. A segunda parte era a investidura, que consistía na entrega efectiva do feudo, que ás veces era simbolizado por unha rama de árbore ou un pouco de terra que o señor lle entregaba ao vasalo inmediatamente despois da homenaxe.
Lectura facilitada
O Feudalismo era o sistema que organizaba a sociedade na Idade Media en Europa.
Funcionaba así:
Os vasalos traballaban para un señor.
O señor dáballes protección a cambio.
Os señores eran nobres ou membros importantes da Igrexa.
Un nobre podía ser vasalo doutro nobre con máis poder.
O rei estaba no máis alto da pirámide social.
A Igrexa tiña moitas terras porque:
Os bispos e abades eran señores feudais.
A xente doaba as súas terras á Igrexa antes de morrer.
O acordo entre señor e vasalo facíase nunha cerimonia con dúas partes:
A homenaxe: O vasalo axeonllábase e o señor levantábao como sinal de protección.
A investidura: O señor entregáballe ao vasalo un símbolo do feudo (unha rama ou terra).
Audio
Reflexiona: como é o sistema social actual?
Vimos que na idade media se establecía un sistema xerárquico baseado no poder da nobreza sobre os/as traballadores/as co apoio do clero.
En que se diferenza co sistema social actual?
Cal é o sistema político que existe na actualidade en Europa?
Elas tamén contan! As mulleres na Idade Media
Unha historia de mulleres e homes!
Todas e todos escoitamos falar, algunha vez, de Robin Hood, Drácula, Leonardo Fibonacci, Almanzor, Rodrigo Díaz de Vivar (O Cide), Atila, Marco Polo, Xelmírez etc. É máis, seguro que todos eles aparecen mencionados en libros de texto que estudaron os vosos pais e as vosas nais.
Mais se falamos de Guntronda, Hildegarda von Bingen, Ilduara Eiriz, Inés de Castro, Jimena de Asturias, Leonor de Aquitania, Xoana de Castro, Teresa Díez, e algunha que outra máis, seguro que teriamos un par de problemas: A meirande parte delas non as coñecemos de nada e a case totalidade delas non aparecerían nos libros de texto das vosas nais e dos vosos pais, e xa non digamos nos libros das avoas e os avós.
Os dous grupos teñen algo común, viviron durante a Idade Media, mais mentres os homes foron recoñecidos no seu tempo e, as súas historias ou lendas, viviron ata a actualidade nos libros, as mulleres foron menosprezadas no seu tempo e as súas historias esquecidas polas xeracións posteriores.
Imos desfacer esta desigualdade! Dedicamos un tempo a coñecer a mulleres con nomes propios ou anónimas que tamén fixeron historia na Idade Media? Pois alá imos!
Audio
Reflexión
Cantas homes coñecedes da listaxe? e cantas mulleres?
É proporcional?
A que non?
Pois é tempo de corrixir este desequilibrio. Imos dedicarlle un tempo a coñecer ás mulleres da Idade Media, unhas con nomes propios e outras totalmente anónimas.
Mulleres que fixeron historia na Idade Media
O Cristianismo impuxo, ao igual que o Xudaísmo ou o Islam, a súa forma de pensar e sentir na sociedade da Idade Media. A autoridade na terra orixinábase no seu deus, cuxa vontade era que os privilexiados mandasen sobre os traballadores. Tratábase dunha sociedade patriarcal, en que todo xiraba ao redor da autoridade dos homes.
As mulleres eran silenciadas e sometidas polos homes das súas familias, que acordaban os seus matrimonios (cando aínda eran moi novas) polo interese das súas propias familias. Os musulmáns e os xudeus aceptaban a Poligamia, mentres que os cristiáns só aceptaban matrimonios monógamos.
Nos reinos cristiáns había tres grupos de mulleres: Nobres, monxas e campesiñas.
- As nobres: vivían nos castelos rodeadas do seu servizo. A súa función vital era ter fillos, especialmente un varón para manter a liña hereditaria.
- As monxas: dedicábanse ao estudo e á oración. Organizábanse en dous grupos
1.- As fillas da nobreza: as que non casaban, ou cando enviuvaban, ocupaban os postos de abadesas. Estaban libres da meirande parte dos traballos do mosteiro ou abadía.
2.- As monxas de orixe humilde: que se encargaban dos traballos de mantemento do mosteiro.
- As campesiñas: sufrían unha dobre discriminación, por ser mulleres e non privilexiadas e pobres. Ocupábanse de conseguir os alimentos e a auga para manter a familia, confeccionaban a roupa; coidaban a horta e o gando; criaban aos seus fillos e coidaban a saúde das súas familias. Que vida máis dura, verdade!
Raíña Urraca I de León
Monxas ceando en silencio
Tarefas agrícolas do campesiñado
Forma de matrimonio no que se permite a un home casar con varias mulleres. Por contra a monogamia, nesta época, só aceptaba un matrimonio entre un home e unha muller.
Lectura facilitada
O Cristianismo, Xudaísmo e Islamismo cren que o seu deus manda sobre a terra.
Estas relixións son patriarcais, é dicir, que todo xira ao redor dos homes varóns.
As mulleres están sometidas aos homes (seus pais, irmáns, ...)
Os cristiáns só poden casar cunha muller (monógamos). Os xudeus e musulmáns poden ter varias mulleres (poligamia).
Nos reinos cristiáns había tres grupos de mulleres: Nobres, monxas e campesiñas.
- As nobres: vivían nos coas súas servas. As mulleres eran educadas para casar e ter fillos.
- As monxas: dedicábanse ao estudo e á oración. Organizábanse en dous grupos
1.- As fillas da nobreza: dirixían os mosteiros ou abadías, non facían traballos.
2.- As monxas de orixe humilde: que se encargaban dos traballos de mantemento do mosteiro.
- As campesiñas: conseguían para a súa familia: alimentos e a auga; confeccionaban a roupa; coidaban a horta e o gando; criaban aos seus fillos e coidaban a saúde das súas familias.
Audio
Mulleres con nome propio
Moitas son as mulleres con nome propio que chegaron ata os nosos días. Por desgraza, só falamos de mulleres de grupos sociais privilexiados. Imos coñecer brevemente a algunha delas.
Comezamos polas mulleres do Estamento Nobiliario:
Leonor de Aquitania
María de Molina
Inés de Castro
Leonor de Aquitania ou de Poitou (1122-1204): Duquesa de Aquitania. Raíña consorte de Francia e Inglaterra. O seu pai decidiu educala en aritmética, música, constelacións, cazar, cetrería, montar a cabalo,... e tarefas domésticas e costura. Está soterrada co seu fillo Ricardo "Corazón de León" en Francia.
María de Molina (1264-1321): Natural de Terra de Campos (Valladolid). Raíña de Castela en tres ocasións, no reinado do seu home, o rei Sancho IV, co seu fillo, o rei Fernando IV e co seu neto, o rei Afonso XI.
Ines de Castro (1320-1355): Nobre galega da familia de Castro (Monforte de Lemos). Mantivo unha relación co infante Pedro de Portugal. Foi asasinada por un problema dinástico entre as coroas de Castela e de Portugal, por orde do rei Afonso IV, pai de Pedro.
Mulleres do Estamento Eclesiástico, Ciencia e Cultura:
Anunciación a Sta. Aldara
Exeria
Hildegarda de Bingen
Ildara Eiriz - Aldara de Celanova (890-958): Tamén coñecida como Santa Ildara, foi unha aristocrática galega, filla dos condes de Lugo. Foi nai de San Rosendo (abade fundador do mosteiro de Celanova).
Exeria (século IV): Viaxeira e escritora hispanorromana, natural da Gallaecia (quizais do Bierzo). Escribiu un libro coñecido como "Itinerario de Exeria", no que contou as súas impresións na súa viaxe polos Santos Lugares.
Hildegarda de Bingen (1098-1179): Abadesa beneditina alemá, erudita, que destacou como filósofa, escritora, dramaturga, iluminadora, compositora musical, científica, médica, naturalista, mística, profetisa, ...
Lectura facilitada
Moitas son as mulleres con nome propio que chegaron ata os nosos días.
Imos coñecer brevemente a algunha delas.
Comezamos polas mulleres do Estamento Nobiliario:
Leonor de Aquitania ou de Poitou (1122-1204): Duquesa de Aquitania. Raíña consorte de Francia e Inglaterra.
María de Molina (1264-1321): Natural de Terra de Campos (Valladolid). Raíña de Castela en tres ocasións.
Ines de Castro (1320-1355): Nobre galega da familia de Castro (Monforte de Lemos). Mantivo unha relación co infante Pedro de Portugal.
Mulleres do Estamento Eclesiástico, Ciencia e Cultura:
Ildara Eiriz - Aldara de Celanova (890-958): Tamén coñecida como Santa Ildara, foi unha aristocrática galega, filla dos condes de Lugo.
Exeria (século IV): Viaxeira e escritora hispanorromana, natural da Gallaecia (quizais do Bierzo).
Hildegarda de Bingen (1098-1179): Abadesa beneditina alemá, erudita, que destacou como filósofa, escritora, dramaturga, iluminadora, compositora musical, científica, médica, naturalista, mística, ...
Audio
Chega a IA! Por se queredes ver os seus rostros con outra perspectiva!
Detalle do féretro en pedra policromada de Leonor de Aquitania, la abadía de Fontevrault (Francia)
Nestes tempos, todos escoitamos falar de Intelixencia Artificial e Chat GPT. Aínda que ten aplicacións un pouco tramposas, tamén é moi útil para outras moitas.
Grazas a esta aplicación, e ao traballo de Julio A. Candela García, no seu blog "Habla con la historia" podedes contemplar coma serían estas mulleres realmente, ou case.
Botádelle unha ollada! Premede na imaxe de Leonor de Aquitania!
Por se queredes profundar nas súas biografías!
Podedes visitar un interesante blog, creado pola escritora Sandra Ferrer Valero, baixo o título "Mulleres na Historia" na que poderedes ler interesantes biografías de mulleres. Premede na icona!.