Glosario
Teatro
O teatro clásico encántame.
Turismo devagar
Somos narradores e narradoras
Sobre a narrativa
Como xa comentamos ao inicio desta fase, ademais das poesías, os textos e vídeos que puidemos ver na fase anterior corresponden a textos informativos e narrativos.
Dentro dos subxéneros narrativos, hai un moi importante para a consecución do reto e que é a creación dunha lenda.
Da lenda, como do conto, dise que son tan antigos coma a humanidade. A lenda consiste nunha narración breve, oral ou escrita, na que se relata unha historia tanto real como ficticia. Ademais da súa brevidade, ten outras características estruturais que a diferencian da novela, como pode ser a súa extensión.
Ao ser un texto narrativo, ten a mesma estrutura narrativa que o resto de xéneros, é dicir, todos teñen unha presentación, un nó e un desenlace ou final.
O conxunto de obras das que podemos coller exemplos para crear historias ou lendas en galego é inmensa. Porén, existe unha circunstancia a maiores a ter en conta pois, na Galicia, existen infinidade de lendas e mitos relacionados con crenzas populares. Ao igual que no resto de culturas, estas lendas ou contos servían para explicar determinados aspectos da realidade aos que non se lles atopaba sentido ou mesmo para explicar a orixe dunha vila.
De aí que teñamos seres que, presentando similitudes con outros doutras partes do mundo, pertencen ao imaxinario colectivo galego e que cómpre non esquecer, xa que forman parte do noso patrimonio cultural e inmaterial.
Algúns exemplos destes seres míticos ou máxicos poderían ser: os trasnos, as fadas, os mouros, as xacias, o monstro da coca e moitos máis.
As lendas ou contos varían en función do territorio no que as atopemos. Cómpre resaltar que a conservación delas é froito da transmisión oral de xeración en xeración e que hai moitos autores que a finais do século XX e principios do século XXI, viron a necesidade de deixar plasmadas estas lendas en varios ensaios ou libros como pode ser A Enciclopedia de Seres Mitolóxicos Galegos de Reigosa, Cuba e Miranda.
Lectura facilitada
O conto é outro subxénero narrativo.
O conto é unha narración curta que pode ser ficción ou realidade.
O conto é máis curto ca novela.
Ten unha presentación, nó e final.
En Galicia hai moitas lendas e contos populares.
Os contos e lendas servían para explicar cousas que non tiñan sentido.
Existen seres imaxinarios que foron creados con estes contos e lendas.
Estes seres son: os trasnos, as fadas ou os mouros.
As lendas consérvanse gracias á transmisión oral entre distintas xeracións.
Hai libros que recollen todas estas lendas e contos.
Audio
Exemplos de narrativa
Ademais da transmisión oral, en Galicia temos autores que, guiándose ou non pola tradición, fixeron grandes obras e relatos que merecen o maior dos recoñecementos. Xa que non podemos abarcar a todos eles, posto que son moitísimos, fixemos unha pequena escolma para que che sirva de axuda para a consecución do reto final.
Quedan fora desta selección autores do século XVIII pertencentes ao denominado Rexurdimento e que merecen ser tamén mencionados (Curros Enríquez, Manuel Murguía, Eduardo Pondal e Rosalía de Castro), xa que se ben traballaron nalgún momento a narrativa ou o ensaio, son máis recoñecidos pola súa obra poética.
- Xeración Nós. Comprende o Grupo Nós ou o tamén chamado Cenáculo Ourensán con:
- Ramón Otero Pedrayo, cuxas obras conxugan tradición, fidalguía e paisaxe, como se pode comprobar en Os camiños da vida.
- Vicente Risco, do que tras pasar por varias etapas, cabería destacar dúas das súas obras máis relevantes: Do caso que lle aconteceu ao doutor Albeiros e O Porco de pé.
-
Antonio Daniel Rodríguez Castelao. Pertencente á Xeración, pero non ao grupo Nós. Artista multidisciplinar, Castelao foi ensaísta, dramaturgo, escritor e político. Na súa obra conxuga tenrura, humor e denuncia para dignificar o pobo galego. De entre as súas obras destacariamos: Un ollo de vidr, Memorias dun esquelete, Cousas ou Os dous de sempre.
- Xeración do 25 e Vangardas. A figura principal sería Rafael Dieste. Se ben traballou tamén o ensaio ou o teatro, dentro da narrativa destaca a súa obra Dos arquivos do trasno. Nela hai un gran número de relatos curtos de entre os que che presentaremos máis adiante un exemplo co relato Sobre a morte do Bieito.
- Narrativa posterior á guerra civil. Podemos destacar outros autores que contribuíron moito á literatura galega e que se poderían enmarcar nesta etapa (aínda que algún deles xa tiveran obras publicadas previo ao estalido da guerra) como poderían ser Alvaro Cunqueiro, Eduardo Blanco Amor, Maria Xosé Queizán, Carlos Casares e Xosé Neira Vilas.
- Na actualidade. Nos nosos días hai unha cantidade inmensa de autores que se poden encadrar na denominada nova narrativa galega. Algúns deles poderían ser: Miguel Anxo Murado, Carlos Reigosa, Manuel Rivas e Suso de Toro. Deste último tamén seleccionamos un pequeno relato presente no seu libro Polaroid (2004).
Lectura facilitada
Presentamos unha listaxe de autores moi relevantes da literatura galega.
A Xeración Nós con: Ramón Otero Pedraio, Vicente Risco e Antonio Daniel Rodríguez Castelao.
Escribiron libros como: Os camiños da vida, O Porco de pé ou Os dous de sempre.
Xeración do 25 e Vangardas con Rafael Dieste.
Dieste escribiu Dos arquivos do trasno.
Narrativa posterior a guerra civil con Alvaro Cunqueiro ou Eduardo Blanco Amor.
Na actualidade temos a nova narrativa galega.
Autores como Carlos Reigosa, Manuel Rivas ou Suso de Toro.
Suso de Toro escribiu Polaroid no 2004.
Audio
Le o seguinte texto narrativo
Foi preto do camposanto cando eu sentín buligar dentro da caixa ao pobre Bieito. (Dos catro levadores do cadaleito eu era un). ¿Sentino ou foi aprensión miña? Entón non podería aseguralo. ¡Foi un rebulir tan maino!... Como a teimosa puvulla que rila, rila na noite, rila de entón no meu maxín afervoado aquel mainiño rebulir.
Pero é que eu, meus amigos, non tiña seguranza, e polo tanto -comprendede, escoitade- polo tanto non podía, non debía dicir nada.
Imaxinade nun intre que eu dixese: O Bieito vai vivo.
Todas as testas dos velliños que portaban cirios ergueríanse nun babeco aglaio. Todos os pícaros que viñan estendendo a palma da man baixo o pingotear da cera, virían en remuíño arredor meu. Apiñocaríanse as mulleres a carón do cadaleito. Escorregaría por todos os beizos un marmular sobrecolleito, insólito:
¡O Bieito vai vivo, o Bieito vai vivo!...
Calaría o lamento da nai e das irmás, e axiña tamén, descompasándose, a gravidosa marcha que planxía nos bronces da charanga. E eu sería o gran revelador, o salvador, eixo de todos os asombros e de todas as gratitudes. E o sol na miña face cobraría unha importancia imprevista.
¡Ah! ¿E se entón, ao ser aberto o cadaleito, a miña sospeita resultaba falsa? Todo aquel magno asombro viraríase inconmensurable e macabro ridículo. Toda a arelante gratitude da nai e das irmás, tornaríase despeito. O martelo espetando de novo a caixa tería un son sinistro e único na tarde estantía. ¿Comprendedes? Por iso non dixen nada.
Houbo un intre en que pola face dun dos compañeiros de fúnebre carga pasou a insinuación liviá dun sobresalto, coma se el estivese a sentir tamén o velaíño buligar. Mais non foi máis que un lampo. De seguida ficou sereno. E non dixen nada.
Houbo un intre en que case me decidín. Dirixinme ao da miña banda e, acobexando a pregunta nun sorriso de retrouso, deslicei:
-¿E se o Bieito fose vivo?
O outro riu picaramente coma quen di: "Que ocorrencias temos", e eu amplifiquei adrede o meu falso surriso de retrouso.
Tamén me vin a rentes de dicilo no camposanto, cando xa pousaramos a caixa e o crego requeneaba.
"Cando o crego remate", pensei. Mais o crego acabou e a caixa descendeu á cova sen que eu puidese dicir nada.
Cando o primeiro cadullo de terra, bicado por un neno, petou dentro da cova nas táboas do ataúde, rubíronme ata a gorxa as verbas salvadoras... Estiveron a punto de xurdiren. Mais entón acudiu novamente ao meu maxín a case seguranza do arrepiante ridículo, da rabia da familia defraudada, se o Bieito se topaba morto e ben morto. Ademais o dicilo tan tarde acrecía o absurdo desorbitadamente. ¿Como xustificar non o ter dito antes? ¡Xa sei, xa sei, sempre se pode un explicar! ¡Si, si, si, todo o que queirades! Pois ben... ¿E se tivese morto despois, despois de o sentir eu remexerse, como quizais puidese adiviñarse por algún sinal? ¡Un crime, si, un crime o me ter calado! Oíde xa o rebumbio da xente...
-¡Pediu auxilio e non llo deron, malpocado!...
Fragmento de Dieste, R. (1926). Dos Arquivos do Trasno. El Pueblo Gallego.
Audio
Vocabulario
Vocabulario:
- Buligar: Moverse dun lado para outro de maneira rápida e inquieta.
- Maino: suave, doce, delicado.
- Maxín: cabeza.
- Puvulla: insecto.
- Arelante: desexable.
- Velaíño: de gran finura e delicadeza.
- Babeco: insulto, que ten pouca intelixencia.
- Aglaio: abraio.
- Lampo: parte de tempo moi pequena, sospiro.
- Cadullo: porción de terra moi duro.
Texto narrativo 2
Estas tardes de outono. Qué frío debe ir fóra, na rúa, a xente pasando. O aire frío na cara. Qué agradable aquí, no café. O gusto espeso do café no padal. Apetece o fume doce dun cigarriño rubio. Sacar o paquete a despacio do peto da americana. Sacudilo. Unha. Dúas veces. Sae o cigarriño. Collelo entre os dous dedos deixando que colgue algo. Coller o acendedor no outro peto, e prender o cigarro. Unha calada fonda. Así. E o fume percorréndoo todo. O pocillo do café a un lado e cruzar as pernas. As enrugas no pantalón. Estirar. Así, agora. Sentir o respaldo da cadeira. O clinclín da louza no ambiente morno do café. Coller outra vez o libro de enriba da mesa, sentindo o frío vesgoso das pastas plastificadas. Pasar as primeiras follas do papel áspero e morno, mol e algo amarelo. Ir pasando o dedo polo canto ata a páxina sinalada. Aquí. Dar unha calada, botando o fume contra o cristal, vendo pasar a xente apresada. Pasar os dedos polas guedellas lisas, unha e outra vez. O rizo na fronte. Arrimalo para atrás. Volver a mirar o libro e reler o poema no que quedara.
Fragmento de: de Toro, Suso. (2004). Polaroid. Editorial Xerais.
Audio
Actividade de repaso
Actividade sobre a narrativa
Opción A
- Redacta un resumo dunha das historias que acabas de ler cas túas propias palabras.
Opción B
- Escolle un dos dous textos e escribe as palabras que sexan máis importantes para ti e que che servirían para facer un bo resumo.
Opción C
- Resume unha das historias que acabas de ler e redacta un posible final alternativo.
Obra publicada con Licencia Creative Commons Reconocimiento Compartir igual 4.0