2.9 Historia da lingua galega: do latín ao galego cordial

Tiña que ser. Logo de tanto lustre, tiña que vir a noite. Un día do século XV púxose o sol polo occidente, coma sempre, máis esta vez non volveu saír até varios séculos máis tarde: falando en termos técnicos, Galicia entrou en recesión. E, como é sabido, ao se vir abaixo a economía, cae todo. A literatura tamén. Primeiro perdeu o ritmo lixeiro das cantigas e finalmente desapareceu. Xa ninguén escribiu máis en galego. Falar , si. A xente seguiu falando galego, porque, rico ou pobre, un pais normal segue a falar igual que sempre. De momento, bispos e feirantes non cambiaron de idioma. Máis por pouco tempo.

Castela non perdeu a ocasión. Viu Galicia abaixada e ordenou entrar nela até a cociña. Foi no século XV, famoso século no que a raíña Isabel de Castela e o rei Fernando de Aragón ampliaron os seus dominios até as Novas Indias. E –xa o dixo Nebrija – como a lingua do imperio acompaña o imperio alá onde for, o castelán impúxose en Galicia. Os feirantes seguiron a falar galego, máis os bispos xa non tanto.

O galego desapareceu dos documentos oficiais, porque, a partir de agora debían estar redactados en castelán. Neste ambiente, moitos nobres galegos, para faceren mellor as súas carreiras, pasáronse á lingua da meseta.

Coa economía polo chan e sen poder político para a corrixir, o can galego seguiu enfraquecendo e enchéndose de pulgas. Os labregos galegos, marcharon a traballar a Castela. Con tan mala sorte, que o reino da meseta estaba naquela altura en pleno Século de Ouro, con Lope de Vega, Quevedo, Calderón, Góngora ou Tirso de Molina... E entre xente tan afamada, a miseria dos inmigrantes galegos aínda destacaba máis. De maneira que comezaron as burlas: “gallego en el sentido peyorativo de la palabra” e outros piropos.

Agora xa non só a lingua era considerada inferior polos propios falantes, todo o que fose galego ou tivese relación con Galicia era automaticamente considerado inferior.

Non hai mal que cen anos dure, aínda que algúns, como o que nos ocupa, durou trescentos. No século XVIII a economía galega saií da crise. Apareceron brotes verdes. O millo e as patacas axudaron moito a esta recuperación. E, seguramente, porque co bandullo che medra a autoestima, algunhas persoas cultas comezaron a se interesar polas cousas do seu país, algúns mesmo se puxeron a escribir en galego. Despois de todo, xa estamos no século das Luces. Os feirantes nunca o deixaran de falar. Quen di os feirantes, di o noventa por cento dos galegos.

Sarmiento, Feixoo e outros ilustrados reclamaron a categoría de lingua para o galego, equiparándoa con outros romances.

Extraido de Historia da lingua galega de Pepe Carreiro, ed. A NosaTerra