Para informarse
Vimos que o uso da intelixencia artificial (IA) está presente na vida cotiá e segue ampliando a súa presenza, moitas veces de forma non evidente. Na nosa vida dixitalizada, confiamos habitualmente nos resultados que nos ofrecen as aplicacións e as buscas en internet, moitas veces sen espírito crítico: asumimos que un corrector ortográfico non comete erros ou que un chatbot proporciona información veraz. Porén, a IA carece de calidades humanas esenciais, como a empatía ou a comprensión contextual profunda. Mentres unha amiga ou un amigo pode percibir a ironía ou detectar emocións nunha mensaxe, a IA interprétaa como un conxunto de patróns baseados en datos, sen conciencia real do seu significado.
Este contraste obríganos a reflexionar: se delegamos tarefas comunicativas en máquinas, que límites deberiamos establecer para evitar riscos? Por exemplo, é ético que un sistema automatizado redacte mensaxes persoais imitando as nosas emocións? Pode recomendarnos un tratamento médico para a depresión a partir das imaxes que lle enviamos? É asumible que unha enorme cantidade de contido se produza de forma algorítmica e despraza o que crean as persoas? Examinaremos brevemente os desafíos da IA en relación coa privacidade, a súa influencia e o seu alcance.
Privacidade
Como sabemos, para funcionar, a IA necesita inxentes cantidades de datos. Cada vez que usamos un asistente virtual, publicamos en redes sociais ou mesmo buscamos un produto en liña, estamos a xerar información que alimenta estes sistemas. Esta recompilación permite ofrecer servizos personalizados —como recomendacións de series adaptadas aos nosos gustos—, pero tamén abre a porta a riscos graves: márketing agresivo, vixilancia masiva e control social.
Na actualidade, as capacidades de procesamento da IA e a aplicación de técnicas estatísticas permiten crear perfís moi precisos a partir do historial de navegación, os patróns de compra, as interaccións nas redes sociais e as comunicacións cos servizos de atención ao cliente. Os asistentes virtuais e os dispositivos intelixentes tamén recollen datos de voz, información do dispositivo, datos de xeolocalización e datos contextuais, aumentando aínda máis os conxuntos de datos dispoñibles para a personalización. A fusión destes datos con outros de terceiros, que poden incluír información demográfica e intereses, permite que as IA especializadas afinen a precisión e a granularidade da personalización.
Ademais, a IA xerativa permite un avance extraordinario na personalización, xa que crea textos, gráficos e outros contidos orixinais adaptados ás preferencias e aos comportamentos individuais das usuarias e usuarios. Isto permite a creación de mensaxes publicitarias, descricións de produtos e recomendacións de contido altamente personalizadas. Por exemplo, plataformas como TikTok ou Instagram analizan o noso comportamento para mostrar publicidade ultra dirixida, influíndo —ás veces de forma imperceptible— nas nosas decisións.
As tecnoloxías de vixilancia impulsadas pola IA, como o recoñecemento facial, a análise de vídeo ou a identificación biométrica, permiten a monitorización a gran escala de persoas en espazos públicos e privados. Exemplos como o uso da IA en China para a seguridade pública ou a implementación do recoñecemento facial en directo en cidades como Londres ilustran o crecemento da vixilancia sustentada pola IA.
A profundidade e precisión na creación de perfís pode derivar na perda do anonimato e no risco de resultados discriminatorios baseados en características inferidas. Exemplos como o uso das publicacións en redes sociais para analizar o comportamento ao volante de cara a establecer primas de seguros, a selección de currículos ou o emprego da IA en tratamentos médicos para predicir a saúde das persoas ilustran as amplas aplicacións e consecuencias da creación de perfís. Así mesmo, estes sistemas poden ser empregados por autoridades non democráticas para a persecución de disidencias políticas, actividades sindicais ou calquera conduta considerada opoñente.
Manipulación e falsificación
A IA desempeña un papel crecente na propagación de noticias falsas, bulos e teorías da conspiración a gran velocidade e escala. As ferramentas de IA facilitan e abaratan a creación de noticias, imaxes, audios e vídeos falsos que resultan difíciles de distinguir da información auténtica. Os algoritmos das redes sociais poden amplificar a difusión da desinformación ao priorizar a interacción e mostrar contido que, independentemente da súa veracidade, resulta atractivo para o usuario. Os chatbots impulsados por IA e os perfís falsos poden empregarse para automatizar a difusión de propaganda e participar en campañas coordinadas de desinformación. A IA tamén se empregou para crear imaxes falsas de figuras ou eventos políticos, así como vídeos deepfake deseñados para manipular a opinión pública. Hoxe en día, os deepfakes —vídeos falsos hiperrealistas— poden destruír reputacións ou difundir información falsa.
Os algoritmos de recomendación utilizados pola IA poden contribuír á creación de cámaras de eco e á polarización das opinións. Estes algoritmos, presentes nas redes sociais e nas plataformas de contidos audiovisuais, están deseñados para mostrar contido similar ao que a persoa xa consumiu. Aínda que isto busca mellorar a experiencia do usuario, pode limitar a exposición a puntos de vista diversos. As cámaras de eco son espazos dixitais onde as persoas están expostas principalmente a información que confirma as súas crenzas, mentres que as opinións discrepantes quedan excluídas. Isto pode conducir a unha maior polarización, xa que os individuos dentro da cámara de eco afianzan as súas posicións e móstranse menos tolerantes coas perspectivas contrarias.
Invasión algorítmica
Probablemente notastes que, ao navegar ou consultar as vosas redes sociais, aparecen artigos, imaxes e mesmo vídeos creados por ordenadores grazas ás IA xerativas. A este fenómeno dámoslle o nome de “invasión algorítmica”. É coma se de súpeto a biblioteca dun centro se enchese de contido xerado automaticamente ata desprazar os libros habituais.
Con este concepto referímonos á produción masiva de contidos —textos, imaxes, música, vídeo— xerados por sistemas de IA que se difunden amplamente por internet. Este fenómeno diferénciase do contido “asistido por IA”, onde as persoas creadoras utilizan ferramentas de intelixencia artificial para editar, mellorar ou completar o seu traballo. Xunto a este termo tamén aparece o anglicismo AI slop, que se emprega para describir contido de baixa calidade e non desexado xerado por IA, o cal subliña unha das preocupacións desta invasión algorítmica. Hai estudos que predín que no ano 2025 o 90 % do contido en liña podería ser creado por IA, e anticipan que nos vindeiros anos a maior parte do contido de internet será sintético.
Un exemplo claro disto vémolo en Amazon. A facilidade de creación e publicación a través da súa plataforma Kindle Direct Publishing provocou a aparición de numerosos libros de baixa calidade, incluso algúns que intentan imitar ou suplantar autoras e autores.
Esta “invasión” ten consecuencias importantes. Se hai demasiada información xerada por IA de forma masiva, a calidade xeral do contido en internet pode verse afectada negativamente. Así mesmo, existe unha ameaza directa para o emprego, xa que ningunha persoa pode competir coa velocidade e escala da produción de contido por IA, o que xera preocupacións sobre o futuro laboral en campos como o deseño, a música ou calquera ámbito creativo.
Lectura facilitada
A intelixencia artificial (IA) está cada vez máis presente no noso día a día. Usámola cando escribimos un mensaxe, buscamos en Internet ou vemos redes sociais. Pero non sempre pensamos críticamente nos seus resultados: confiamos en que o corrector non ten erros ou que un chatbot di a verdade. Porén, a IA non ten sentimentos nin empatía como as persoas. Por exemplo, non entende a ironía ou as emocións nunha mensaxe; só segue regras baseadas en datos.
Privacidade: A IA precisa moitos datos para funcionar. Cando usas o móbil, publicas en redes ou buscas algo en Internet, xeras información que a IA recolle. Isto serve para darte servizos personalizados (como recomendarche series), pero tamén ten riscos: - Publicidade molesta. - Vixilancia (como cámaras que recoñecen caras en rúas ou centros comerciais). - Perda de privacidade: poden saber onde estás, que compras ou incluso predicir a túa saúde.
Manipulación: A IA pode crear noticias falsas, imaxes ou vídeos moi realistas (chamados deepfakes). Estas mentiras espállanse rápido en redes sociais e inflúen nas nosas decisións. Ademais, os algoritmos móstrannos contido que xa nos gusta, creando “burbullas” onde só vemos ideas parecidas ás nosas. Isto fai que as persoas estean máis divididas.
Contido creado por IA: Hoxe, moitos textos, imaxes ou vídeos en Internet están feitos por IA. Por exemplo, en Amazon hai libros de baixa calidade escritos por máquinas. Se isto segue así, no futuro case todo o contido en liña podería ser artificial. Isto ten problemas: - A información é menos variada e de peor calidade. - As persoas que traballan en deseño, música ou escritura poden ter dificultades para competir coa IA.
Reflexión final: A IA é útil, pero debemos pensar nos seus límites. ¿É correcto que unha máquina imite as nosas emocións? ¿Ou que decida quen merece un emprego? Debemos controlar o seu uso para evitar riscos e protexer os dereitos das persoas.