2.4.5 A sociedade burguesa e a resposta obreira

Acabouse coa sociedade estamental, de grupos sociais pechados diferenciados por privilexios (desigualdade legal), e xorde a sociedade aberta, fundada na igualdade legal e fiscal, onde a posición virá determinada pola riqueza. A burguesía (empresarios industriais, banqueiros, médicos, avogados, comerciantes e pequenos empresarios), impuxo a súa forma de vida, os seus costumes e os seus valores, que xiraban arredor da riqueza, do aforro, da constancia no traballo e do respecto pola orde establecida. O campesiñado, expulsado do campo pola crecente mecanización das actividades agrícolas, marchou cara ás cidades a traballar no sector fabril, constituíndo unha nova clase social: o proletariado obreiro.

O inicio do movemento obreiro: as protestas obreiras

As persoas que viven nas cidades e van traballar á industria constitúen un novo grupo social: o proletariado. A súa supervivencia depende da percepción dun salario polo traballo realizado nas fábricas. Separados do rural, vivindo en barrios que xorden arredor dos centros industriais, terán condicións de vida moi duras e novos problemas que solucionar. Vanse decatando de que as duras condicións de traballo e de vida non son un problema persoal, senón unha realidade común a todos os traballadores e ante o que teñen que responder como grupo. Mais a organización do movemento obreiro foi lenta e complexa. Ata ben entrado o século XIX o proletariado non estivo unido. Por outra banda, existía unha falta de liberdade e represión dos gobernos. Como mostra, a lexislación británica (1799 e 1800), que prohibía as asociacións obreiras ao considerar que as reivindicacións obreiras entraban en conflito co espírito do liberalismo económico (debía ser o mercado quen fixase os salarios e non as presións sindicais). Algúns fitos do movemento obreiro foron:

• Movemento ludita ou ludismo: nun primeiro momento obreiros e artesáns consideraron ás máquinas as causantes da perda do seu emprego. Por isto tomaron a iniciativa de destruír as fábricas e as máquinas. Un movemento que fracasou, reprimido violentamente polos gobernos, mais sobre todo porque as súas accións non traían ningunha solución aos problemas do proletario.
• Sociedades de Socorro Mutuo: asociacións creadas polos traballadores para se axudar nas reivindicacións. Decatáronse de que formaban parte dunha mesma clase social e necesitaban mecanismos de apoio para en caso de doenza ou desemprego.
• Nacemento dos sindicatos: a partir de 1824 as leis británicas autorizan o asociacionismo obreiro e xorden as Trade Unions. Ao principio só asociaban traballadores dun mesmo oficio e acabaron por se unir e conformar os primeiros sindicatos. Os traballadores comprobaron a súa importancia para mellorar as súas condicións laborais e de vida a través da folga, a negociación colectiva pacífica e a participación política.
• Asociación Internacional de Traballadores (AIT): xurdiron sindicatos vinculados á ideoloxía marxista: socialistas e anarquistas. Non tiveron unha grande repercusión en Gran Bretaña, mais triunfaron en Francia e Alemaña.
• A participación política: o proletariado entendeu que unicamente coas reivindicacións laborais dentro das empresas non podería mellorar as súas condicións de vida. Aparece así a necesidade de ter unha participación política. Deste xeito nace en Gran Bretaña o movemento cartista, desenvolvido entre 1837 e a metade dese século, e que debe o seu nome á Carta do Pobo, documento firmado por centos de milleiros de obreiros no que se pedía ao Parlamento o sufraxio universal, o voto secreto, a igualdade no valor dos votos, etc., é dicir, a democratización do sistema político británico. No continente van ter moita repercusión os partidos de ideoloxía marxista, é dicir, os partidos socialistas.