2.6 Normas ortográficas: acento diacrítico (aspectos teóricos)
Utilízase o acento diacrítico para diferenciar na escrita dúas palabras homógrafas (que se escriben igual pero que teñen distinto significado ou función). Nalgúns casos, esas dúas palabras diferéncianse porque a vogal tónica se pronuncia nun caso como aberta e no outro como pechada: póla/pola; ou porque unha palabra é tónica e a outra átona: dá/da... Algunhas destas palabras son:
|
á (a + a artigo; substantivo: membro das aves e insectos para voar) |
a (artigo; pronome; preposición) |
| bóla (“esfera”) | bola (“peza de pan”) |
| cá (ca + a) | ca (conxunción) |
| cás (ca + as) |
cas (preposición) |
| chá (“plana”) | cha (che + a) |
| có (ca + o) | co (con + o) |
|
cós (ca + os; substantivo: parte superior da camisa do traxe feminino tradicional galego) |
cos (con + os) |
| cómpre (“é mester”) | compre (“merque”) |
| dá (presente e imperfecto do verbo dar) | da (de + a) |
| dás (presente do verbo dar) | das (de + as) |
| dó (“compaixón”) | do (de + o) |
| é (presente do verbo ser) | e (conxunción) |
| máis (adverbio de cantidade) | mais (conxunción = pero) |
| présa (apuro, rapidez) | presa (encoro; peza de caza, verbo prender) |
O verbo con pronome enclítico
Cando os verbos levan pronomes enclíticos, no tocante á acentuación gráfica compórtanse como se fosen unha soa palabra. De aí que teñamos: cantaraa/cantáraa, méteseche; meteuse; tómao... As formas verbais que levan acento diacrítico mantéñeno cando van seguidas dunha forma átona do pronome: é/éche/éa; dáo/dáme/dálle...
Os adverbios rematados en –mente e as palabras compostas
Os adverbios rematados en –mente non levan acento gráfico en galego: dificilmente, habilmente, utilmente...
Tampouco leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas: Riotorto, vichelocrego...
Outros casos
Non se acentúan as formas do demostrativo para distinguir cando é determinante ou pronome: esta casa, este sitio, gústame esta, colle aquel...
Non se acentúan as interrogativas e exclamativas directas: Cantos anos tes? Como te chamas? Que é iso?, Que desgraza!, Canto tempo sen verte!...
Tampouco as interrogativas e exclamativas indirectas: pregúntalle cando volve, pregúntalle como se chama... Pódese exceptuar cando cumpra para evitar confusións: dille qué queres/dille que queres, xa sabes cánto lle gustou/xa sabes canto lle gustou...
Obra colocada bajo licencia Creative Commons Attribution Non-commercial Share Alike 3.0 License