Formas de goberno

Glosario

Aristocracia

Gravado do reencontro de Menelao e Helena

Definición:: "Goberno dos mellores", termo procedente do grego aristos (excelente) e kratos (poder). Era o sistema político dalgunhas polis que sobre todo entre os séculos VIII ao IV a. C. estaban gobernadas polos máis sabios, experimentados e intelixentes.
Exemplo:: Agamenón formaba parte da aristocracia micénica.

Asemblea

Definición:: Do grego ekklesia, grupo de persoas (cidadáns) que se reunían para discutir e tomar decisións sobre o goberno da cidade.
Exemplo:: O Consello dos Cincocentos (Boulé) era unha asemblea na antiga Atenas.

Democracia

Definición:: Termo procedente do grego formado polas palabras demos (pobo) e krátos (poder). Sistema político no que o poder o teñen os cidadáns, de xeito que poden intervir de forma activa no goberno. En Grecia só participaban na política os varóns libres. Nela os cidadáns participaban directamente (sen representantes) e os cargos ocupábanse por sorteo.
Exemplo:: A democracia máis coñecida na Antigüidade foi a ateniense.

Estratego

Definición:: Na Grecia Antiga, xeneral supremo do exército terrestre. Era o encargado de planificar as campañas militares.
Exemplo:: Pericles foi o estratego máis coñecida da Época Clásica.

Micénica

Vista do sitio arqueolóxico Mycènes en Grecia

Definición:: Relativo a Micenas, unha das culturas prehelénicas (1600-1100 a. C.) que se desenvolveu na Península do Peloponeso. Os restos arqueolóxicos atopados fálannos dunha cultura que manexaba a escritura (Lineal B). Consérvanse restos do amurallamento de Micenas. Desapareceu bruscamente comezando o que se coñeceu como "Época Escura" pola ausencia de textos.
Exemplo:: A Porta das Leoas é un dos exemplos máis importantes de arte micénica.

Minoico

Definición:: Relativo á civilización prehelénica que se desenvolveu na illa de Creta. O período máis coñecido será o dos grandes palacios, no segundo milenio a.C. As escavacións de palacios como os de Cnossos, Faistos ou Hagia Triada móstrannos dunha civilización con gran desenvolvemento da artesanía e o comercio mediterráneo (talasocracia).
Exemplo:: No labirinto do palacio minoico de Cnossos vivía o Minotauro segundo a mitoloxía grega.

Monarquía

Definición:: O termo procede do grego monarchía (goberno dun só). Un sistema político baseado na herdabilidade do poder nunha única persoa. Nas polis da Grecia Clásica vai ser excepcional esta forma de goberno. No caso de Esparta eran dous (diarquía). Macedonia será un destes exemplos e impuxo o seu dominio a finais do período clásico baixo o reinado de Filipo II.
Exemplo:: Nas monarquías o poder político pasa de pais a fillos.

Oligarquía

Definición:: Termo que procede dos grego oligos (poucos) e archos (mandar ou gobernar). Forma de goberno na Grecia Antiga na que o poder político quedaba en mans dun grupo reducido de persoas que á súa vez o transmitían aos seus descendentes ou achegados. Xeralmente todos pertencían a un mesmo grupo social pechado.
Exemplo:: Platón analizou na súa obra as características propias da oligarquía.

Tiranía

Definición:: Unha forma de poder absoluto exercida na polis por un individuo, normalmente un aristócrata, que chegaba ao poder pola forza e gobernaba á marxe de toda lei. Propio da Grecia Arcaica a partir do século VII a. C.
Exemplo:: Pisístrato exerceu a tiranía na cidade de Atenas.

A política, ou o goberno da polis

Sabías que a palabra "política" procede do grego e que se refire ao goberno da polis? Para os antigos gregos pensar sobre cal era a mellor maneira de organizar o goberno nas súas cidades era un asunto fundamental.

A herdanza cultural grega ten unha enorme importancia para o mundo occidental. Os modelos políticos ensaiados polos gregos seguen a ser basicamente os distintos modelos políticos que temos agora: a monarquía, os sistemas aristocráticos, os sistemas autoritarios e os sistemas democráticos.

Vista de Atenas

Durante os períodos micénico e minoico a monarquía será a forma de goberno máis estendida. A monarquías nas polis gregas podían ser electivas ou hereditarias mais nelas sempre tiña o poder a aristocracia. Así, uns poucos eran os donos das terras e das armas.

Durante o período arcaico, o pobo (demos) comeza a organizarse para contrarrestar o poder da oligarquía e esixe participar no goberno da polis. Neste cambio será importante a organización dun novo tipo de exército de cidadáns, os hoplitas. Novas formas políticas como a tiranía e posteriormente a democracia son características do período arcaico e clásico.

O máximo poder para o demos no mundo grego prodúcese cando as Asembleas de cidadáns se converten no órgano político máis importante. Nestas Asembleas todos os cidadáns propoñen e votan leis. Este é o sistema que coñecemos como democracia, e moitos dos seus principios mantéñense vivos hoxe en día en moitos países como o noso.

Entre outras funcións a Asemblea elixía aos maxistrados que eran os que organizaban os asuntos concretos da polis. Entre estes maxistrados destacaba o estratego, que era o encargado de tomar as decisións políticas e estratéxicas en caso de guerra. A figura de Pericles será un dos exemplos máis coñecidos: baixo o seu mandato Atenas lidera a resistencia fronte aos persas e domina a Liga Ática. Tamén no seu mandato se reconstrúe a acrópole de Atenas e se erixen as súas obras máis importantes.

A convivencia entre as polis non sempre era pacífica. As chamadas Guerras Médicas contra o Imperio Persa unen ás polis na Liga Ática encabezada por Atenas.

Xa no século IV as polis da Hélade enfróntanse tamén entre elas na Guerra do Peloponeso que termina por debilitar o sistema das polis. Desde ese momento imponse unha nova forma de goberno, o imperio de Alexandre Magno. Este imperio vaise desfacer case tan rápido como se formara, xa que á morte de Alexandre Magno se divide entre os seus xenerais nos chamados reinos helenísticos e serán conquistados por Roma.

Pero isto será xa outra historia e outro reto...

Lectura facilitada

Política para os antigos gregos era o goberno da polis.

Os sistemas políticos actuais foran xa ensaiados no mundo grego:

a monarquía, os sistemas aristocráticos, os sistemas autoritarios e os sistemas democráticos.

Nos períodos micénico e minoico a monarquía será a forma de goberno máis común.

Neste sistema de goberno o poder político tíñao a aristocracia, que era a minoría dona de terras e armas.

Cando só uns poucos teñen poder político falamos de oligarquía.

Desde a época arcaica aparecen novas formas de goberno, como a tiranía e a democracia.

Na democracia o poder político téñeno os cidadáns que votan leis e elixen os maxistrados.

Pericles será o estratego de Atenas. Reconstrúe a acrópole de Atenas.

Os gregos enfrontáronse en guerras como as Guerras Médicas contra o Imperio Persa.

Outro conflito foi a Guerra do Peloponeso, entre os aliados de Atenas e Esparta.

Desde o século IV o sistema de polis independentes entra en crise e aparece o imperio de Alexandre Magno.

Este deu paso aos reinos helenísticos á súa morte.

Audio

Monarquía

A monarquía vai ser o sistema preferido polos aristoi ("os mellores") na antiga Grecia. Foi o sistema característico do período prehelénico. Crese que tanto en Micenas coma en Creta era este o sistema de goberno e que así seguiría a ser durante a Época Escura, como se reflicte na Odisea ou na Ilíada de Homero.

Cerámica grega con representación de guerreiros

Tamén na Grecia arcaica e clásica se mantivo este sistema nalgunhas das polis, como foi o caso de Esparta e a súa diarquía (dous reis), ou no reino de Macedonia, no que o célebre Alexandre Magno sucede no trono ao seu pai, Filipo de Macedonia.

Lectura facilitada

A monarquía foi o sistema característico do período prehelénico, en Micenas e en Creta.

Na Odisea de Homero aparece este sistema de goberno.

Esparta tiña unha diarquía (dous reis).

Macedonia tamén era unha monarquía, con reis como Filipo, pai de Alexandre Magno.

Audio

Democracia

Durante a época arcaica o poder da aristocracia foise debilitando pouco a pouco en favor de novas institucións máis representativas. Abandónase o modelo de exército aristocrático polo dos hoplitas, que se comprometen á defensa conxunta e organizada das súas polis buscando o ben común.

Fronte ao poder da aristocracia aparece unha nova forma política que conta co apoio dos hoplitas e do pobo (tanto pequenos campesiños como metecos): a tiranía. Porén, cando os tiranos tentan perpetuarse no poder, prodúcense rebelións contra eles e ata tiranicidios. O demos, o pobo, faise co poder da polis mediante as súas Asembleas. E o sistema que coñecemos como democracia.

As decisións políticas tomábanse mediante unha votación para a que se utilizaban as ostraka, pequenas pezas de cerámica como as que tes na imaxe. En Esparta a Asemblea dos Iguais recollía o voto de todos os soldados, en Atenas a Ekklesía recollía o voto de todos os cidadáns (propietarios de terras nacidos na polis). Grazas a estas asembleas prodúcense cambios nas polis como a abolición da escravitude por débedas e a formación de tribunais que aplicasen leis igualitarias. Deste xeito os cidadáns contrarrestan o poder da aristocracia que sigue representada en institucións como as maxistraturas ou o consello de anciáns que quedan sometidos á aprobación da Asemblea.

Ostrakas da Asemblea de cidadáns de Atenas

Lectura facilitada

Na época arcaica cambia o modelo de exército aristocrático e aparecen os hoplitas.

Son uns soldados cidadáns ao servizo da súa polis.

A tiranía é unha nova forma de goberno. Teñen o apoio dos hoplitas e a obediencia pasiva do pobo.

Algúns tentan quedar co poder e prodúcense revoltas.

Coa democracia os cidadáns fanse co poder nas Asembleas.

Os cidadáns votaban as leis como a abolición da escravitude por débedas.

Audio

Imperio

Con Alexandre Magno fórmase un grande imperio que chega ata os territorios do imperio exipcio e do imperio persa. Este imperio vaise desfacer case tan rápido como se formara, xa que á morte de Alexandre Magno se divide entre os seus xenerais nos chamados reinos helenísticos. (Preme na imaxe para ampliala).

Lectura facilitada

Á morte de Alexandre Magno o seu imperio divídese en reinos helenísticos.

Estes van ser conquistados polo Imperio Romano.

Con Alexandre Magno fórmase un grande imperio que chega ata os territorios do imperio exipcio e do imperio persa.

Audio

Licenciado baixo a Licenza Creative Commons Atribución Non-comercial Compartir igual 4.0