FUTURISMO

O Futurismo é un movemento de vangarda que xorde en Italia no 1909 coa publicación do  manifesto de Filippo Tommaso Marinetti. Nel reivindícase o perigo, a temeridade e a rebeldía. Defende a violencia fronte á inmobilidade e a beleza da velocide e das máquinas. " Un coche de carreiras. Un automóbil que roxe que parece que corre sobre a   metralla é máis fermoso que a Victoria de Samotracia." di F. Marinetti no Manifesto futurista.

A partir de 1912 Marinetti empezará a compoñer as chamadas "palabras en liberdade", vocablos cun tipografía oposta ao tradicional que rexeitan a harmonía e que adoitan disposicións libres sen agruparse en palabras ou parágrafos. Un bo exemplo é o libro Zang Tumb Tumb no que Marinetti introduce unha tipografía moi expresiva que lembra os sons  e estouridos da guerra.

Giacomo Balla,Pintor e escultor, foi outro dos firmantes do Manifesto futurista e o introdutor do movemento nas artes decorativas. Nas súas obras reflicte a preocupación polo  movemento e a tecnoloxía da modernidade.

CUBISMO

O Cubismo é o primeiro movemento vangardista, que xorde en Francia en 1907. Supón unha ruptura coa forma de representación e co punto de vista da tradición pictórica. Os obxectos non se van representar como son ou como os vemos, senón como os deconstrúe a mente en formas xeométricas básicas ou esenciais.

Nun primeiro período, denominado Cubismo analítico, as obras cubistas empregan cores apagadas e estruturas xeométricas para representar os diferentes puntos de vista dun obxecto, polo que podemos visualizalo dende múltiples perspectivas. Nun segundo momento buscarase a representación a través da xeometría  de formas esenciais e introduciranse técnicas como a colaxe e o papier collé e a variedade cromática.

Algúns dos membros máis destacados son Pablo Picasso, Georges Braque ou  Juan Gris.

DADAÍSMO

O Dadaísmo é un movemento antiartístico e provocador que xurdiu en Zurich ó redor do Cabaret Voltaire, un lugar de reunión na que se xuntaban persoas exiliadas de toda Europa. A masacre da I Guerra Mundial foi un revulsivo para os artistas que provocou un forte sentimento nihilista e destrutivo.

O Dadaísmo iníciase co poeta rumano Tristán Tzara, uníndose posteriormente Hugo Ball, Jean Arp,  Marcel Duchamp, Hannah Höch  ou Raoul Haussmann.

Duchamp sería un dos autores máis destacados, sendo moi coñecido polas súas esculturas ready-made ou obxectos encontrados nos que se reflectían os conceptos de aleatoriedade e de liberdade absoluta que defendía o movemento dadá.

O movemento estendeuse por Europa tendo moita importancia no deseño gráfico, sobre todo no uso da fotomontaxe (Hannah Höch ou Raoul Haussmann) feita con asociacións casuais e discordantes.

SURREALISMO

O Surrealismo está influenciado polas teorías de Sigmund Freud sobre o inconsciente. Xorde en Paris onde Andre Breton publica o Manifesto Surrealista en 1924. Nel deféndese a irracionalidade e a inconsciencia, a liberdade e a loucura.

Algunhas das técnicas de automatismo máis coñecidas do Surrealismo son o cadáver exquisito, o collage, a calcomanía, o frottage ou o grattage.

Foi un dos movementos vangardistas máis importante e a súa influencia aínda continúa na actualidade, polo que a nómina de artistas é moi ampla. Destacamos a Man Ray, Salvador Dalí, René Magritte, Joan Miró, etc.

DE SIJL. NEOPLASTICISMO

O Neoplasticismo, tamén chamado Construtivismo holandés ou De Sijl (revista de artes), foi creado por Piet Mondrian. Trátase dun movemento influenciado polo Cubismo e a Teosofía que pretende ser unha arte pura a través dun proceso de abstracción progresiva ata chegar ás liñas rectas e ao emprego das cores primarias, da branca e da negra.

Ademais de Piet Mondrian, destaca Theo van Doesburg, fundadores os dous da revista De Sijl.

O Neoplasticismo terá moita influencia nas artes e no deseño  ao pór en valor a sinxeleza e a pureza das composicións.

CONSTRUTIVISMO

O Construtivismo será a arte por excelencia da Revolución Rusa poñéndose ao seu  servizo para colaborar na creación dunha nova sociedade e antepoñendo a funcionalidade a criterios estéticos.

Os construtivistas farían un deseño gráfico no que empregarían tipografías sinxelas de pao seco, con predominio das cores negras e vermellas nas que primaba a funcionalidade e a claridade da mensaxe.

Destacan artistas como Aleksandr Rodchenko, El Lissitzky ou Varvara Stepanova.

El Lissitzky foi un artista polifácetico que participou no  Suprematismo fundado por Malévich. Este movemento,reivindicaba a supremacía da nada e a abstracción xeométrica na procura dunha arte espiritual libre da utilidade que se daría na súa escisión, o Construtivismo.

 

 

Varvara Stepánova foi poeta, pintura e deseñadora gráfica e téxtil. Destacan os seus deseños de roupa de traballo baseados nas ideas do construtivismo: prendas funcionais, formas xeométricas, cores puras nun intento de levar a arte ao cotián da vida.

BAUHAUS

Walter Gropius fundou en Weimar (Alemaña) no ano 1919 a escola Bauhaus (Bau=construción e Haus=casa) unindo a Academia de Artes Figurativas e a Academia de Artes e Oficios. A súa filosofía promovía o ensino das materias de forma experimental e práctica e a fusión das diferentes artes.

O alumnado da Bauhaus tiña que cursar un ano preparatorio onde se estudaban os principios básicos do deseño e da teoría da cor para despois ao ano seguinte especializarse nun oficio artesanal. A influencia do movemento Arts and Crafts de William Morris é notable e o alumnado pasaba de aprendiz a oficial e, finalmente, se tiña valía convertíase en mestre.

Ao longo dos anos a Bauhaus iría cambiando de lugar fuxindo do nazismo. Weimar, Dessau e Berlín serían as súas sedes ata a súa disolución en 1933. Tamén foron mudando os ideais e os principios da escola dende un idealismo inicial cara un funcionalismo industrial máis racionalista; baixo a dirección de Hannes Meyer acabou moi politizada e con menos interese polas cuestións artísticas. Finalmente, o arquitecto Mies Van der Rohe acabouna convertindo, sobre todo, nunha escola de arquitectura.

Coa persecución nazi a Bauhaus desaparece e moitos dos seus membros terán que exiliarse a EEUU (Walter Gropius, Mies Van der Rohe, Marcel Breuer, Lászlo Moholy-Nagy (que funda en Chicago a New Bauhaus) e alí continuarán a súa carreira.

Coa Bauhaus pódese afirmar que comeza o deseño industrial como disciplina.

CARACTERÍSTICAS DA BAUHAUS

• Influencia doutros movementos vangardistas como De Stijl ou do Construtivismo ruso.
• Non se diferencia entre arte e artesanía. Esta será moi importante nos anos iniciais para finalmente ir primando os procesos industriais.
• Gesamtkunstwerk: A arte debía integrar todas as artes para crear “unha obra de arte total”.
• A utilidade é o principal, polo que se elimina todo o que sexa accesorio ou ornamental. Destacan as formas lineais e xeométricas simples: círculo, cadrado e triángulo. Prima o esencial e o funcional.(Minimalismo).
• No deseño empréganse as liñas rectas con deseños xeométricos.
• Destaca o uso das cores primarias: azul, vermello e amarelo.
• No deseño de mobles empréganse materiais, algúns moi novos na época, como o ferro, o cristal, o plástico, o coiro, o aceiro, a madeira ou o aluminio. Predominan as cores brancas, grises, negras, a cor cromo ou o marrón.

A Bauhaus tamén se caracterizou por ter como profesores a artistas de altísimo nivel. Podemos destacar a:

• Walter Gropius
• Mies Van der Rohe
• Theo Van Doesburg
• Wassily Kandinsky
• Paul Klee
• Laszlo Moholy-Nagy
• Joseph Albers
• Marcel Breuer

En Dessau, a Bauhaus  incorporaría como profesor a Herbert Bayer que levaría o laboratorio de tipografía e deseño gráfico.  En 1925 deseña un proxecto de  alfabeto universal só con minúsculas empregando caracteres de construción xeométrica e cunha finalidade funcionalista, Como veremos no apartado de tipografía, os traballos de Herbert Bayer terían unha grande influencia no deseño.