2.1.3 - A Revolución Rusa

Situación previa

No inicio do século XX, Rusia non coñecera nin revolución burguesa nin o liberalismo. Non se producira ningún dos cambios que tiveran lugar na maior parte de Europa Occidental. Era unha illa do pasado do Antigo Réxime: monarquía absoluta, nobreza privilexiada, labregos saíndo da servidume feudal, non había Parlamento representativo, nin partidos políticos, e a burguesía era escasa debido ao atraso no proceso de industrialización.

Pero ata Rusia chegaban as ideas de Europa Occidental: por unha banda, propágase o liberalismo entre a burguesía, que intenta darlle a Rusia un réxime liberal parlamentario; por outra, esténdense as ideas socialistas entre os que pretendían unha revolución social.

O intento de revolución liberal

En 1905, ao derrotar Xapón a Rusia na disputa que mantiñan no oriente de Asia na súa expansión imperial, a situación estala. O 22 de xaneiro unha manifestación pacífica diante do pazo do tsar, pedindo a fin da miseria, foi disolvida salvaxemente pola policía, con máis de 1.000 mortos. Este suceso provocou o levantamento popular nas grandes cidades.

O tsar Nicolás II colleu medo por estes feitos e accedeu á formación dun Parlamento (Duma). Cando a Duma presentou proxectos liberais de reforma do sistema político, o tsar disolveuna. Así fracasou o intento de establecer un réxime liberal en Rusia en 1905.

Revolución de outubro de 1917

Despois da derrota ante Xapón, Rusia industrializouse rapidamente e aparece o proletariado industrial. Durante a I Guerra Mundial aumentou a miseria dos obreiros e das grandes masas de labregos, ao que hai que engadirlle o descontento que provocaban na sociedade as grandes baixas de soldados. O sufrimento do pobo chegou ao límite.

Se a todo o anterior se lle suma o desprestixio do tsar, as ansias de cambio e liberdade dos intelectuais e as ganas de rematar a guerra por parte de toda a sociedade, entenderase que a situación para un estoupido revolucionario estaba no seu punto.

En 1917 existían en Rusia varios partidos políticos inimigos do absolutismo tsarista: o Partido Constitucional Demócrata, de ideoloxía liberal burguesa e que aspiraba a un réxime político como os establecidos en Europa Occidental; o Partido Social Revolucionario; o Partido Menxevique, de ideoloxía socialdemócrata; o Partido Bolxevique, dirixido por Lenin, que pretendía unha revolución social.

En febreiro tiveron lugar grandes manifestacións na maioría das cidades de Rusia; na fronte da guerra, os soldados desobedecían aos oficiais. O tsar abdicou e foi detido. Nesta situación aparecen en Rusia dous poderes paralelos:

• O goberno, recentemente formado, constituído polo Partido Constitucional Demócrata.
• Os soviets, controlados polos partidos de esquerda (Social Revolucionario, Menxevique e Bolxevique).

O Goberno viuse imposibilitado para manobrar debido á presión que exercían os soviets, que non esperaban nada do Goberno. Os bolxeviques reclamaron “todo o poder para os soviets”, e mantiveron a idea da revolución inmediata para acceder ao socialismo.

Lenin fixo campaña para asinar a paz con Alemaña e así poder saír da guerra. Esta idea supuxo un gran éxito: os soldados abandonaron a fronte e volveron ás súas casas.

Así as cousas, Lenin considerou que a situación estaba madura para a toma do poder do Estado e levar a cabo a revolución socialista: este feito ocorreu o 26 de outubro (8 de novembro no noso calendario) coa toma do Pazo de Inverno, sede do Goberno.

A instauración do réxime comunista

Logo de tomado o poder do Estado, os bolxeviques, liderados por Lenin, puxeron en práctica un programa para implantar un réxime comunista:

• A terra, a industria, a banca, o comercio e os transportes foron nacionalizados, pasando na súa totalidade a seren propiedade do Estado.

• Suprimíronse todos os privilexios da sociedade anterior.
• Decretouse a separación Igrexa-Estado, instituíuse o matrimonio civil e declarouse a igualdade de dereitos da muller.
• Organizouse por parte de Trotski un exército moi disciplinado e eficaz, o chamado Exército Vermello.
• Disolveuse a Duma.
• Os poderes lexislativo e executivo estarían unidos nunha única institución.
• Prohibíronse as folgas.
• Exerceuse un forte control e censura sobre a prensa.

Como síntese pódese afirmar que a Revolución Rusa foi un movemento revolucionario que deu lugar ao primeiro Estado obreiro ou proletario da Historia que implanta o socialismo real ou comunismo.

A formación da Unión Soviética e o Stalinismo

O antigo Imperio Ruso estaba constituído por distintas nacionalidades. En 1924 promulgouse unha Constitución, na que se dispuxo unha organización política do Estado de tipo federal: nace a Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas (URSS).

Morto Lenin en 1924, Stalin fíxose co poder da URSS en 1927. En 1928 decidiu impulsar a economía da URSS para facer dela unha das primeiras potencias mundiais, chegando a igualarse coa dos Estados Unidos. Para este fin estableceu os chamados plans quinquenais nos que se fixan metas de produción, metas que só se poden lograr se se controla a industria e se colectivizan as terras de produción agrícola, todo isto baixo un duro control por parte do Estado e eliminando todo rastro de propiedade privada. O comercio realizouse por medio de cooperativas do Estado; os beneficios investíronse na ampliación das empresas.

Todo este impulso económico fíxoo Stalin baixo unha durísima ditadura, controlando persoalmente todos os fíos do poder e eliminando todos os dirixentes da Revolución de 1917.

O socialismo despois da Revolución Rusa

Un dos principios fundamentais da revolución bolxevique era a propagación mundial da revolución. Pero esta meta non se acadou debido a dúas causas:

• En Europa Occidental os obreiros conseguiran moitas melloras ao longo de anos de loita sindical e a través da participación dos partidos socialistas nos parlamentos e mesmo nalgúns gobernos.
• Os partidos socialistas europeos desconfiaban do sistema comunista instaurado en Rusia, porque, malia rematar co capitalismo, implantara unha forte ditadura que rompía coa tradición democrática do socialismo.

A III Internacional (Internacional Comunista) e a Internacional Socialista

A Terceira Internacional creouse en Moscova en 1919, e tiña como obxectivo a exportación do modelo bolxevique de revolución.

Case todos os partidos socialistas europeos negáronse a formar parte dela, e fundaron outra Internacional, a Internacional Socialista. Os partidos socialistas que si se integraron na Terceira Internacional e adoptaron o modelo bolxevique, pasaron a chamarse partidos comunistas.

Deste xeito, a ideoloxía creada por Karl Marx tomou dous camiños diferentes ata o día de hoxe: a comunista e a socialista. Os puntos básicos que os separan son:

• O distinto valor que lle dan á democracia burguesa.
• As liberdades que esta democracia concede son consideradas fundamentais polos socialistas e accesorias polos comunistas.

Os partidos socialistas chegaron á conclusión de que as liberdades políticas e individuais que dá a democracia parlamentaria burguesa deben ser respectadas. En consecuencia, a vía para alcanzar unha sociedade xusta e igualitaria, onde o capitalismo quede superado, non pode ser a da violencia, senón a das reformas lentas, continuas, pacíficas e respectuosas coa democracia; é dicir a vía socialdemócrata.

Actividades propostas