1.1.3 As comunidades autónomas

Un cambio político importante da Transición foi o dun novo modelo de Estado non centralista, recollido no título VIII da Constitución de 1978: o Estado das autonomías.

A Constitución fundaméntase na unidade e indivisibilidade da nación española, pero recoñece o dereito das nacionalidades e das rexións a constituírense en autonomías. Cada comunidade autónoma conta co seu respectivo estatuto de autonomía, no que se recollen as súas institucións, as súas normas e competencias.

A Constitución española recoñece as nacionalidades. Son nacionalidades históricas Galicia, Euskadi e Cataluña, segundo declaran os seus respectivos Estatutos de Autonomía. Estas tres comunidades autónomas posúen cultura e linguas propias.

Competencias autonómicas

As competencias das autonomías poden ser plenas ou compartidas co Estado.

• Son competencias plenas a organización das súas institucións de autogoberno, o urbanismo, a vivenda, o patrimonio monumental, a sanidade...
• Son compartidas a educación, a xestión das estradas, a lexislación laboral...

A distribución das competencias entre os diversos niveis institucionais réxese polo principio de subsidiariedade: todo o que pode facer o concello non o fai a comunidade autónoma; todo o que pode facer a comunidade autónoma, non o fai o Goberno do Estado.

 

Réxime de competencias
A Constitución establece:	–     Materias sobre as que se asumen competencias.
	–     Materias nas que o Estado ten competencias exclusivas.

 

Estatuto de Autonomía

É a norma institucional básica de cada comunidade autónoma. Ten un rango superior ás leis aprobadas pola asemblea da comunidade. Os estatutos deberán conter:

• Denominación da comunidade.
• Delimitación do seu territorio.
• Denominación, organización e sede das institucións autónomas propias.
• Competencias asumidas e bases para o traspaso dos servizos correspondentes.

Institucións autonómicas de goberno

Cada comunidade autónoma ten os seguintes órganos de goberno:

• Asemblea ou Parlamento: é o órgano lexislativo que controla o Goberno autonómico, elixe o presidente da autonomía e aproba os orzamentos autonómicos. Elixida por sufraxio universal, en sistema de representación proporcional que asegure, ademais, a representación das diversas zonas do territorio.
• Presidente autonómico: representa a Autonomía e dirixe o Goberno autonómico (poder executivo). É elixido polo Parlamento e nomeado polo rei. Nomea os conselleiros. Ten a suprema representación da Comunidade e a ordinaria do Estado nela. O procedemento de elección é semellante ao do presidente español; a proposta correspóndelle neste caso ao presidente da asemblea, e o nomeamento, ao rei.
• Goberno ou Consello: ten o poder executivo e fai cumprir as leis aprobadas polo Parlamento autonómico e aquelas sobre as que comparte competencias co Estado.

Nas comunidades das Illas Baleares e Canarias, cada illa ten unha administración propia en forma de Consello Insular (Illas Baleares) ou Cabido (Canarias). Ceuta e Melilla son desde 1995 cidades con Estatuto de Autonomía.

Diversidade xeográfica e desequilibrios rexionais

Existen desequilibrios entre as comunidades autónomas de España. Son o resultado das condicións naturais e da actuación humana, que os foron acentuando. Estes desequilibrios aprécianse en tres aspectos:

• Importancia económica, medida polo produto interior bruto (PIB) e polo PIB por habitante.
• Peso demográfico: volume e distribución da poboación.
• Benestar social, estimado en función da dotación de servizos e equipamentos.

A base desas diferenzas foi o desigual proceso de industrialización, que favoreceu a concentración da riqueza, da poboación e das mellores dotacións sociais no litoral mediterráneo, Madrid e a cornixa cantábrica. Hoxe certos servizos especializados (o turismo, as novas tecnoloxías, a investigación e a innovación) crearon novas zonas de desenvolvemento.

Como se poden solucionar estes desequilibrios? O Estado outórgalles aos territorios máis atrasados recursos procedentes do Fondo de Compensación Interterritorial, aos que se unen os fondos da política rexional da Unión Europea.

Bandeiras das comunidades autónomas (agás Galicia)

                 

Bandeira oficial de España (con escudo)	Bandeira oficial de Galicia (con escudo)