3.3. Aquí o home do tempo

Glosario

Anemómetro

Definición:: Aparello meteorolóxico empregado para medir a velocidade do vento.
Exemplo:: Segundo o anemómetro, o vento sopra a 90 km/h.

Anticiclón

Definición:: Zona atmosférica de alta presión (maior de 1013 hPa).
Exemplo:: O anticiclón dos Azores ocasiona bo tempo no verán.

Barómetro

Definición:: Aparello meteorolóxico empregado para medir a presión atmosférica.
Exemplo:: O barómetro, que marca 992 hPa, indica que hai unha baixa presión.

Borrasca

Definición:: Zona atmosférica de baixa presión (menor de 1013 hPa). Ciclón.
Exemplo:: A borrasca que se achega vai deixar moitas precipitacións durante a fin de semana.

Catavento

Definición:: Aparello meteorolóxico empregado para medir a dirección do vento.
Exemplo:: O catavento indícanos que o vento é do nordés.

Fronte

Definición:: Superficie de contacto entre dúas masas de aire de características físicas distintas.
Exemplo:: A fronte fría do mapa indícanos que van baixar as temperaturas.

Isóbara

Definición:: Liñas que nun mapa unen os puntos que rexistran iguais presións atmosféricas.
Exemplo:: Vendo as isóbaras podemos saber cal é a presión na superficie terrestre.

Isohieta

Definición:: Liñas que nun mapa unen os puntos que rexistran precipitacións iguais.
Exemplo:: Os meteorólogos trazan isohietas nos mapas para informarnos da distribución das precipitacións.

Isoterma

Definición:: Liñas que nun mapa unen os puntos que rexistran temperaturas iguais.
Exemplo:: Os meteorólogos trazan isotermas nos mapas para informarnos da distribución das temperaturas.

Pluviómetro

Definición:: Aparello meteorolóxico empregado para medir a cantidade de precipitacións rexistradas.
Exemplo:: A análise do pluviómetro indica que a noite pasada caeron 10 l/m².

Presión

Definición:: Peso do aire sobre a superficie terrestre.
Exemplo:: Os alpinistas, cando ascenden ás montañas, notan como baixa a presión e como cada vez é máis difícil respirar.

Vento

Definición:: Aire en movemento.
Exemplo:: O vento, transportando o pole, contribúe á reprodución das plantas.

Tempo e clima

Se non tes clara a diferenza entre tempo e clima nin coñeces o resto de contidos deste apartado, presta moita atención. Sen eles será difícil superar o reto!

Tempo atmosférico

O tempo é o estado da atmosfera nun momento e nun lugar concretos: anubrado, soleado, seco, chuvioso, frío, cálido... Todos sabemos que ao longo dun día pode cambiar o tempo. Así que é un erro dicir “hoxe o clima está soleado” ou “anuncian para mañá un cambio de clima”. O tempo é obxecto de estudo da meteoroloxía.

Clima

Pódese definir o clima dun lugar como a sucesión típica de tipos de tempo ao longo do ano. O clima está definido polos valores medios de variables como a temperatura ou a precipitación, obtidos da observación de longos períodos de tempo, polo menos de 30 anos. A climatoloxía é a ciencia que estuda o clima.

Para estudar o clima hai que analizar catro elementos básicos: temperatura, precipitacións, presión e ventos. Vexamos agora cada un destes elementos e reparemos en como poden cambiar en función da intervención de distintos factores.

Lectura facilitada

O tempo é o estado da atmosfera nun momento.

O clima é o estado típico da atmosfera durante un longo tempo.

O clima ten catro elementos básicos: temperatura, precipitacións, presión e ventos.

Elementos do clima: temperatura

Temperatura: cantidade de calor que hai na atmosfera. Mídese co termómetro, exprésase en graos Celsius (°C) e represéntase nos mapas mediante isotermas (liñas que unen puntos de igual temperatura).

As temperaturas vense modificadas polos seguintes factores:

Latitude

A latitude modifica as temperaturas. Son máis elevadas no ecuador e descenden segundo nos desprazamos cara aos polos. Esta circunstancia é debida ao grao de inclinación co que chegan os raios solares á Terra. Segundo a latitude, na Terra distinguimos cinco zonas climáticas: unha cálida, dúas temperadas e dúas frías.

Debuxo dun globo terráqueo coas divisións das 5 zonas térmicas — **ZONAS CLIMÁTICAS**

Zonas climáticas

Zona cálida: situada entre os trópicos (intertropical). A elevada temperatura que se rexistra nesa zona, por encima dos 18° de media mensual, é debida á inclinación case perpendicular coa que inciden os raios solares ao longo de todo o ano.

Zonas temperadas: localízanse entre os trópicos e os círculos polares. As temperaturas medias son menores que no ámbito anterior debido a que neste espazo os raios solares presentan unha maior inclinación. Desenvólvense as catro estacións.

Zonas frías: entre os círculos polares e os polos. Debido á grande inclinación coa que inciden nestas latitudes os raios solares as temperaturas son marcadamente frías, con medias anuais próximas ou inferiores aos 0°.

Altitude

Segundo se ascende en altitude as temperaturas descenden a razón de 0,6° cada 100 metros.

Distancia ao mar.

O mar suaviza as temperaturas, de maneira que cara o interior dos continentes os invernos son máis fríos e os veráns máis cálidos que na costa.

Efecto do relevo

A situación das cadeas montañosas inflúe no clima. As montañas frean os ventos e a circulación das nubes. Por iso a vertente exposta aos ventos é fría e chuviosa, pero a outra é máis seca e temperada.

Lectura facilitada

O clima ten catro elementos básicos: temperatura, precipitacións, presión e ventos.

1. Temperatura:

A temperatura defínese como cantidade de calor que hai na atmosfera.

A temperatura mídese co termómetro.

A temperatura exprésase en graos Celsius (°C).

A temperatura varía en función da latitude, a altitude, a proximidade do mar e a disposición das montañas.

Elementos do clima: precipitación

Precipitación: caída de auga dende a atmosfera cara á superficie terrestre en forma líquida (chuvia) ou sólida (neve ou sarabia). Mídese co pluviómetro, exprésase en l/m ou en mm. e represéntase nos mapas mediante isohietas.

Fotografía dun pluviómetro — **PLUVIÓMETRO**

Debuxo dun mapa de isohietas — **MAPA DE ISOHIETAS**

Os factores que modifican as precipitacións son:

Latitude

No apartado seguinte verás que as altas e baixas presións dispóñense en franxas segundo a latitude. Por exemplo no ecuador as precipitacións son máis elevadas debido a que a presión é baixa, as masas de aire son moi húmidas e a calor favorece a evaporación. Baixo as altas presións subtropicais a precipitación é tan escasa que atopamos a maioría dos grandes desertos do mundo.

Altitude

A maior altitude, maiores precipitacións.

Distancia ao mar e correntes mariñas

Canta menos distancia haxa ata o mar, maiores serán as precipitacións, porque a humidade do mar favorece que as precipitacións sexan máis elevadas.

Tipos de precipitacións

En función de como se produza o ascenso das masas de aire que producirán as precipitacións, diferenciamos tres tipos:

Tipos de precipitacións

Orográficas

Cando unha masa de aire húmido choca cunha montaña ascende; durante a ascensión arrefría, entón o vapor condénsase e forma nubes que poden dar lugar á precipitación. As precipitacións serán máis importantes nas ladeiras de barlovento (as situadas de cara ao vento) que nas de sotavento (as que están ao abrigo do vento)

Frontais

Orixínanse cando se atopan dúas masas de aire de temperaturas diferentes. A masa fría vaise situar por debaixo da quente; a quente vai ascender, ao ascender vai arrefriar, vaise condensar e formará nubes que poden causar precipitación.

Convectivas

Prodúcense cando unha masa de aire se atopa sobre unha superficie moi quente. Como o aire quente é máis lixeiro, esta masa vai ascender, e logo, como nos casos anteriores, arrefriará, condensarase e formará nubes que poden orixinar precipitación.

Lectura facilitada

2. Precipitación:

A precipitación defínense como caída de auga ao chan.

As precipitacións poden ser líquidas (chuvia)

As precipitacións tamén poden ser sólidas (neve ou sarabia).

As precipitacións mídense co pluviómetro.

As precipitacións exprésanse en l/m2 ou en mm.

As precipitacións varían segundo a latitude, a altitude e a proximidade ao mar.

Hai tres tipos de precipitacións:

Precipitacións orográficas.

Precipitacións convectivas.

Precipitacións frontais.

Elementos do clima: presión

Presión: peso do aire sobre a superficie terrestre.

Gráfico do campo de presión planetario — **CINTOS DE ALTAS E BAIXAS PRESIÓNS**

A presión mídese co barómetro, exprésase en hectopascais (hPa) ou milibares (mb) e represéntase nos mapas mediante as isóbaras.

Fotografía dun barómetro — **BARÓMETRO**

Mapa de isóbaras — **MAPA CON ISÓBARAS**

O valor medio da presión terrestre é de 1013 hPa. Se se sobrepasa este valor, falamos de altas presións ou dun anticiclón (A). Os anticiclóns son centros de emisión de vento na superficie terrestre e orixinan tempo seco e estable. Pola contra, se a presión é inferior ao valor anterior, estamos no ámbito de baixas presións ou dunha borrasca (B). Estas son centros de converxencia de ventos na superficie terrestre e xeran tempo inestable.

Gráfico descritivo dun anticiclón e dun ciclón

Mapa con anticiclóns e borrascas — **REPRESENTACIÓN DOS ANTICICLÓNS E DOS CICLÓNS NOS MAPAS. REPARA NOS A E NOS B DO MAPA**

Os factores condicionantes da presión atmosférica son os seguintes:

Altitude: a maior altura rexístrase menor presión. Canto maior sexa a altitude haberá menos cantidade de aire e polo tanto, o peso que este exerce sobre a superficie será tamén menor.
Temperatura: canto maior sexa a temperatura, menor será a presión dado que o aire quente é menos denso que o frío e tende a ascender.

As frontes

Unha fronte é unha área de contacto entre dúas masas de aire de características físicas distintas. As frontes poden ser frías ou cálidas. Nunha fronte fría a masa de aire máis frío avanza sobre outra máis cálida; nunha fronte cálida a masa de aire máis cálido avanza sobre outra máis fría. A fronte fría represéntase nos mapas mediante liñas azuis con triángulo da mesma cor. A cálida reflíctese mediante liñas vermellas con semicírculos da mesma cor.

Mapa con frontes cálidas e frías — **FRONTES FRÍAS: TRIÁNGULOS AZUIS. FRONTES CÁLIDAS: SEMICÍRCULOS AZUIS**

Lectura facilitada

3. Presión:

A presión defínese como o peso do aire.

A presión mídese co barómetro.

A presión exprésase en hectopascais (hPa) ou en milibares (mb).

A precipitación varía coa altura e a temperatura.

As frontes son superficies que separan masas de aire diferentes.

Elementos do clima: vento

Vento: aire en movemento. Son correntes de aire provocadas polas diferenzas de presión que existen entre dous puntos diferentes. Os ventos desprazaranse sempre dende as altas ás baixas presións. A velocidade do vento mídese co anemómetro e a dirección co catavento. Exprésanse en km/h e represéntanse nos mapas mediante frechas.

Fotografía dun cataventos — **CATAVENTOS**

Imaxe de frechas que indican dirección e velocidade dos ventos — **FRECHAS**

Tipos de ventos:

Constantes

Teñen unha dirección constante durante todo o ano. Por exemplo, os ventos alisios: desprázanse constantemente dende as altas presión subtropicais ata as baixas presións ecuatoriais.

Diagrama dos ventos alisios

Periódicos

Sopran alternativamente nun ou noutro sentido en períodos concretos de tempo. As brisas mariñas exemplifican perfectamente este tipo de ventos: de día sopran do mar cara á costa e, de noite, da costa cara ao mar.

Esquema da brisa mariña

Estacionais

Cambian a súa dirección de circulación en función da estación do ano. Os monzóns no SE asiático desprázanse da costa ao continente no verán e en dirección contraria no inverno.

Esquema dos ventos monzónicos

Locais

Son característicos de certos ámbitos territoriais. O vento mareiro, do SO, en Galicia; a galerna, do NO, no Cantábrico; a tramontana, do N, en Cataluña...

Lectura facilitada

4. Vento:

O vento defínese como aire en movemento.

A dirección do vento mídese co catavento

A velocidade do vento mídese co anemómetro.

A dirección do vento exprésase mediante os puntos cardinais.

Hai distintos tipos de ventos.

Ventos constantes.

Ventos periódicos.

Ventos estacionais.

Ventos locais.

Actividade despregable

Le, desprega, escolle e completa

A Encher ocos (1): mídese co Encher ocos (2): , exprésase en Encher ocos (3): Celsius (ºC) e represéntase nos mapas mediante Encher ocos (4): .

A Encher ocos (5): mídese co Encher ocos (6): , exprésase en Encher ocos (7): JXUwMDM0JXUwMDQzJXUwMDQyJXUwMDVm ou en mm. e represéntase nos mapas mediante Encher ocos (8): .

A Encher ocos (9): mídese co Encher ocos (10): , exprésase en Encher ocos (11): (hPa) ou Encher ocos (12): (mb) e represéntase nos mapas mediante as Encher ocos (13): .

A velocidade do Encher ocos (14): mídese co Encher ocos (15): e a dirección co Encher ocos (16): . Exprésanse en km/h e represéntanse nos mapas mediante Encher ocos (17): .

Activar JavaScript

Licenciado baixo a Licenza Creative Commons Atribución Non-comercial Compartir igual 4.0