Saltar navegación

2.2.4 Restauración monárquica (1874-1898)

Un novo golpe de Estado puxo fin á etapa republicana. O auténtico artífice da restauración monárquica foi o político Antonio Cánovas del Castillo, que desexaba converter en rei a Afonso, fillo da raíña Isabel II, impor un sistema político apoiado por todos os sectores da burguesía (rematando cos pronunciamentos e coas mobilizacións) e excluír as clases baixas da vida pública.

Características do sistema político da Restauración

  • Existencia de dous partidos dinásticos: conservadores e liberais.
  • A estabilidade política baseábase na quenda, na alternancia pacífica no poder destes partidos.
  • Falseamento electoral: a quenda funcionaba sobre dous principios pactados:

–      Implicación da Coroa como árbitro.

–      Fraude electoral (compra de votos, intimidación, etc.) co fin de conseguir garantir maiorías que posibilitasen ese sistema de quendas entre os dous grandes partidos. O caciquismo permitiu a extensión do sistema, controlando a fraude electoral.

  • O caciquismo permitiu a consolidación do sistema. Os caciques eran os xefes locais dun partido, que controlaban unha área determinada, empregando as súas influencias (con amigos ou inimigos) para controlar a poboación, a nivel local ou comarcal, e o seu voto. O obxectivo era intercambiar votos por favores.

A crise da Restauración

A política interior e exterior de Afonso XII estivo dirixida a manter a paz a calquera prezo, mais á custa de violar constantemente os dereitos civís. A Restauración tamén se caracterizou por unha profunda centralización administrativa e legal. Os nacionalismos catalán e vasco non tardaron en reaccionar: reivindicacións da propia identidade cultural e oposición á perda dos foros vascos tras as guerras carlistas. En Galicia iníciase tamén a renovación cultural a través do seu Rexurdimento.

O movemento obreiro agrúpase arredor do Partido Socialista Obreiro Español (PSOE), fundando por Pablo Iglesias en 1879 e que defendía a loita pacífica e a participación electoral, a UXT (fundada no 1888) e o anarquismo (Federación de Traballadores da Rexión Española).

En 1898 España perde as últimas colonias de ultramar (Cuba, Filipinas e Porto Rico), no chamado Desastre do 98, o que supuxo un gran sentimento de fracaso para a sociedade española e a perda de prestixio do exército español.

Á morte prematura de Afonso XII, asume a rexencia a súa muller, María Cristina, con quen terá un fillo póstumo, o futuro rei Afonso XIII.

Actividades propostas

S22.            Lea detidamente os seguintes documentos.

 

“Para facer as listaxes de electores póñense nelas algúns nomes verdadeiramente perdidos entre unha multitude de imaxinarios e, sobre todo, de defuntos. A representación destes últimos dáselles sempre a axentes disfrazados de paisano para iren votar. O autor destas liñas viu repetidas veces que o seu pai, finado xa hai algúns anos, ía depositar o seu voto na urna baixo a figura dun varredor da cidade ou dun sabuxo de policía, vestido con traxe prestado (...)

Este sistema de eleccións por medio da resurrección de mortos (...) non é, así e todo, o peor dos medios empregados para falsear o sufraxio (...) e que o que fan é pura e sinxelamente aumentar o número de votos ata ter asegurada a elección do candidato adicto.”

V. Almirall: España tal cual es. 1886 [tradución]

 

 

“O alcalde reuniu os veciños a toque de campá para lles facer ver a necesidade imperiosa que tiñan que votar o candidato oficial, porque lles tiña ofrecido unha moratoria no pagamento das contribucións atrasadas, mesmo a condonación da débeda se a súa docilidade os facía acredores deste beneficio.

Noutra vila déuselles permiso aos veciños “para entrar nun bosque e facer unha corta de árbores”; pero, despois, presentaron unha denuncia contra eles para poder acusalos se non votaban o candidato ministerial.”

Alcánzar Saéz, M. Antología del pucherazo. Historia 16. Nº 118 [tradución]

 

“Consecuencia de todo isto é o caciquismo, o entronizamento de certos individuos nas localidades, os cales, como instrumentos do deputado, son os donos dos resortes administrativos (...).O cacique dá e quita os miserentos postos de traballo dos que se benefician os máis pobres do lugar; seus son o carteiro-peón, o secretario do concello, o peón camiñeiro, o expendedor de efectos estancados. O cacique é quen, ao facer o reparto da contribución, carga a man ao adversario, alixeirando o amigo (...) Verdade é que o tirano da aldea, que tan grandes servizos presta ao deputado, someténdolle a localidade, afoga esta coas súas esixencias (...)”

Pérez Galdós, artigo en Política española. 1884.

 

  • Analice os medios que utilizaba o sistema político da Restauración para falsear as eleccións e crear unha rede caciquil. Por que podemos dicir que o sistema político da Restauración era liberal pero escasamente democrático?
  • Por que xurdiron os movementos nacionalistas?
  • Explique o funcionamento do caciquismo en Galicia e razoe a súa razón de ser.

Licenciado baixo a Creative Commons Attribution Non-commercial Share Alike License 3.0