2.2.3 Cultura e arte barrocas

No século XVII (1600-1750) aparece un novo gusto estético coñecido como Barroco, que contrasta co racionalismo e co clasicismo. Este período histórico da Europa Occidental vai xerar unha importante produción literaria, arquitectónica, escultórica, pictórica e nos campos da danza e da música.

Sitúase entre os períodos renacentista e neoclásico, na época da Contrarreforma, cando a Igrexa católica tentaba reafirmar o seu poder e os monarcas buscaban a exaltación da súa autoridade, mentres que a burguesía reivindicaba un novo posto social e socavaba os fundamentos da sociedade estamental. Unha época de contradicións.

Barroco, termo de orixe portugués que quere dicir xoia falsa ou perla de forma irregular, foi aplicado a este estilo, inicialmente cun carácter pexorativo. Por barroco enténdese normalmente o que está excesivamente ornamentado, ou o que é desmesurado ou complicado.

Arquitectura, escultura e pintura

No estilo barroco predominan valores estéticos nos que prima o movemento (curvas, xogos cóncavo-convexo); a luz e a cor; o realismo (gusto polo teatral, o simbólico e o escénico). A finalidade das artes é exaltar os sentimentos, as emocións, así como buscar sorprender o espectador.

• Arquitectura

• Constrúen edificios relixiosos ou civís cun sentido simbólico-propagandístico (igrexas e pazos).

• É a principal manifestación deste estilo, caracterizado pola súa liberdade, fantasía e afán de movemento.

• As construcións realízanse en pedra, ladrillo ou estuco.

• Predominan as formas sobre a funcionalidade da construción: o muro é o principal soporte; arcos moi variados; soportes con fins ornamentais (atlantes, cariátides, columnas salomónicas, etc.); cubertas abovedadas, etc.

• Elementos decorativos desbordantes: arquitectónicos, escultóricos ou pictóricos.

• Xogos de volumes e espazos. O espazo interior é misterioso; ás veces, teatral.

• Un exemplo notable de arquitectura barroca é a fachada do Obradoiro da catedral de Santiago de Compostela.

•  Escultura

• Obras naturalistas e realistas (expresan dor e alegría, paixóns, sentimentos; exaltación e emotividade) de temática variada: relixiosa, mitolóxica, alegórica ou retratos.

• Trátase de tallas polícromas en mármore, madeira ou bronce realizadas para un espazo concreto, buscando efectos de luz.

• Búscase un gran movemento nas figuras, representándose o acto. Predominan as diagonais, as liñas serpentinatas e as formas abertas.

• Éxtase de Santa Tareixa, de Bernini, é un exemplo clásico de escultura barroca.

• Pintura

• A pintura barroca representa o triunfo da cor, do contraste luz-sombra (claroscuro), do realismo e do movemento nas composicións.

• Destacan Caravaggio (Italia, mestre do tenebrismo); Rubens (Flandres, escola aristocrática) e os seus discípulos Van Dyck e Jordaens; Rembrandt (escola holandesa; retratista e mestre da luz e da cor), Vermeer ou Franz Hals. En España destacan Ribera, Ribalta, Murillo e o gran mestre Diego Velázquez.