En 1991 publicouse a primeira páxina web a cargo de Tim Berners-Lee, permitindo a posta en práctica dun concepto, o hipertexto, que cambiou a forma en que nos comunicamos.
A oralidade, a escritura a man ou os libros impresos organízanse de forma lineal e secuencial, cun principio e un final claros. Hoxe en día, a dixitalización transformou a estrutura dos textos, permitindo que non só se lean, senón que tamén se interactúe con eles. A Internet acostumounos a desprazarnos dunha información a outra mediante ligazóns, imaxes, vídeos e outros formatos que enriquecen o contido e modifican a maneira en que o comprendemos.
Podemos distinguir tres tipos fundamentais de comunicación: oral, escrita e dixital:
Lingua Oral
-
Defínese como comunicación directa, efémera e interactiva, tradicionalmente asociada coa voz humana. Destácanse os avances tecnolóxicos como o podcasting e os mensaxes de audio que permitiron rexistrar e distribuir a comunicación oral de novas maneiras. A adquisición natural da lingua oral mencióndase para contrastar coa comunicación escrita, subliñando que se aprende a través da interacción cotiá desde a infancia. Exemplos como podcasts en plataformas como Spotify e mensaxes de voz en WhatsApp inclúense para facer o contido relevante, alineándose coa alfabetización dixital.
Lingua Escrita
- Descríbese como estruturada, formal e permanente, dependente da adquisición formal a través da educación. Reconócese a súa adaptación na era dixital a través de correos electrónicos, mensaxes de texto e publicacións en redes sociais, notando que estes formatos poden ser máis informais, mesturando características da comunicación oral. Menciónase que a escritura require instrucción formal para aprender regras de gramática e ortografía, relevante para o currículo escolar en Galicia.
Lingua Dixital
- Preséntase como unha modalidade que integra múltiples formas de media e é dinámica e interactiva, apoiada pola tecnoloxía dixital. Proporcionan exemplos como redes sociais (Instagram, Facebook, Twitter) e contido multimedia (vídeos en YouTube, blogs con galerías de fotos) para mostrar a súa natureza multimodal e dinámica. Menciónase que a comunicación dixital ten características únicas como emojis e memes, desenvolvidas especificamente para plataformas dixitais, facilitando a expresión de emocións ou ideas de maneira visual e rápida. O seu soporte tecnolóxico, como a internet e os dispositivos dixitais, permite crear, distribuir e interactuar con contido de maneira eficiente, alineándose cos obxectivos de alfabetización dixital
Esta flexibilidade na lectura é posible grazas a tres características fundamentais dos textos dixitais: a multimedialidade, a hipertextualidade e a non secuencialidade. A intelixencia artificial intensificou estes cambios, ao permitir que os contidos se adapten aos nosos intereses e hábitos de navegación. Un mesmo artigo pode ofrecer diferentes versións segundo o lector que o consulte, recomendando ligazóns personalizadas ou incluso xerando resumos específicos segundo o perfil do usuario. Este fenómeno, sumado ao desenvolvemento de tecnoloxías que integran múltiples formatos e dispositivos, levou á aparición dun concepto máis amplo: a omnimedialidade.
Exploraremos como estas características redefiniron a comunicación e o acceso ao coñecemento.
Multimedialidade
A multimedialidade é unha das características fundamentais do texto dixital e representa unha transformación na maneira en que se organiza, transmite e consome a información. A diferenza dos textos escritos tradicionais, que se basean na palabra impresa, os textos dixitais poden integrar múltiples códigos comunicativos nun mesmo entorno. Esta combinación de elementos escritos, visuais, sonoros e interactivos amplía as posibilidades expresivas e modifica a experiencia de lectura e comprensión.
Na comunicación analóxica, os diferentes códigos comunicativos presentábanse de forma separada e con funcións ben delimitadas. Nun libro, por exemplo, a palabra escrita é o medio principal de transmisión do contido, e se se inclúen imaxes, estas cumpren un rol complementario, sen alterar a secuencia do texto. En cambio, nos textos dixitais, estes elementos non só coexisten, senón que interactúan entre si para construir significados.
A multimedialidade maniféstase de diversas formas na produción dixital. Nas páxinas web, os artigos poden conter ligazóns a vídeos explicativos, gráficos interactivos ou audios que amplían a información presentada no texto. En plataformas educativas, como libros dixitais ou cursos en liña, os contidos combinan lecturas con infografías, animacións e actividades interactivas que permiten reforzar a comprensión. Nas redes sociais, os mensaxes escritos adoitan ir acompañados de imaxes, vídeos ou emoticonos, que aportan matices emocionais e facilitan a interpretación do contido.
A combinación destes diferentes códigos comunicativos responde a unha necesidade de adaptación aos novos hábitos de consumo de información. Nun entorno dixital, onde os estímulos son constantes e a atención distribúese entre múltiples fontes, os formatos que integran elementos visuais e auditivos resultan máis atractivos e eficaces. Estudos sobre a percepción e o aprendizaxe demostraron que a combinación de texto e imaxe favorece a retención de información e facilita a comprensión de conceptos complexos.
Un dos aspectos clave da multimedialidade é a súa relación coa interactividade. A diferenza dun texto impreso, onde o lector é un receptor pasivo, nun entorno dixital pode interactuar cos contidos de múltiples formas. Pode facer clic nunha ligazón para ampliar información, reproducir un vídeo, responder a unha enquisa integrada no texto ou desprazarse entre seccións a través de menús interactivos. Esta participación activa transforma a experiencia de lectura nunha exploración personalizada do contido.
Hipertextualidade
Nos anos 60 e 70, os textos dixitais eran simples, consistindo principalmente en arquivos de texto básico creados e editados en computadoras compartidas; estes textos eran estáticos e carecían de interactividade. A creación de internet nos anos 60 e 70, e a súa popularización nos anos 90, transformou os textos dixitais. Un fito clave foi o desenvolvemento de HTML (Hypertext Markup Language) que permitiu a creación de páxinas web con ligazóns e a integración de imaxes e outros medios, formando a base da World Wide Web. O aumento do ancho de banda, especialmente coa transición de módems de marcación a internet de banda ancha nos anos 90 e 2000, facilitou a transmisión rápida de datos, permitindo compartir vídeos, imaxes de alta calidade e audio de maneira eficiente.
Hoxe en día, os textos dixitais son interactivos e multimodais, integrando texto, imaxes, son e vídeo en diversas plataformas. Estes textos permiten aos usuarios crear, compartir e consumir información de maneira dinámica e atractiva.
A hipertextualidade é a capacidade de organizar textos mediante ligazóns que conectan diferentes seccións ou recursos externos, formando unha rede de información interconectada. A diferenza dos libros impresos, onde a lectura segue un orden lineal, os textos dixitais como artigos en Wikipedia, blogs ou noticias en liña ofrecen ligazóns que nos levan a temas relacionados cun só clic. Por exemplo, ao ler sobre a historia de Galicia en Wikipedia, unha ligazón podería dirixirnos a información sobre o “Códice de Roda” ou as “Cantigas de amigo”, ampliando o noso coñecemento sen seguir unha secuencia fixa. Esta estrutura permite aos lectores personalizar a súa experiencia, elixindo que explorar segundo os seus intereses. Con todo, isto plantea unha reflexión crítica: ¿facilita a hipertextualidade o acceso á información ou pode xerar dispersión e falta de profundidade ao saltar constantemente entre temas?
Non secuencialidade
A organización presente nos hipertextos permite que a lectura non teña un itinerario obrigado e predefinido. Tradicionalmente, as características da organización dun libro ou dun documento definiron as características da súa lectura, marcando unha forma de ler onde o inicio, o desenvolvemento e o final estaban claros.
A non secuencialidade significa que os textos dixitais non teñen un orden predeterminado; os usuarios deciden como e en que orde consumir o contido. Con a idea de non secuencialidade, por tanto, describimos unha forma de estruturar a información que non segue un orden lineal ou cronolóxico predefinido. Neste enfoque, os elementos de contido poden ser accedidos e explorados de forma independente, permitindo ao usuario elixir o seu propio camiño a través da información. Esta estrutura non lineal ofrece unha maior flexibilidade e liberdade ao interactuar co contido, xa que os usuarios poden saltar entre diferentes seccións ou temas segundo os seus intereses e necesidades. A non secuencialidade promove unha experiencia máis dinámica e personalizada.
Ademais, a non secuencialidade pode ser vista como unha forma de reflectir a complexidade do pensamento humano e a maneira en que procesamos a información. En lugar de seguir un camiño único, a mente humana tende a facer conexións entre ideas e conceptos de maneira máis libre e asociativa. Este enfoque permite que os usuarios establezan relacións entre diferentes fragmentos de información, fomentando un aprendizaxe máis profundo e significativo. A non secuencialidade tamén pode ser utilizada en diversos contextos, como na educación, a investigación e a narrativa, onde se busca involucrar ao usuario de maneira activa e participativa, promovendo un sentido de descubrimento e exploración en lugar dunha simple recepción pasiva de información. Isto obsérvase en plataformas como Netflix, onde podemos elixir episodios sen seguir unha liña temporal estrita, ou en sitios web onde navegamos entre páxinas segundo as nosas necesidades. Esta flexibilidade contrasta cos textos tradicionais, onde o autor dicta o orden, e ofrece unha experiencia máis autónoma, aínda que pode requirir maior disciplina para evitar distraerse, desorientarse ou perder o fío.
Omnimedialidade
Hoxe en día, o texto dixital continúa evolucionando coa incorporación de intelixencia artificial e a automatización da xeración de contido. Os sistemas de IA son capaces de redactar textos, traducir en tempo real, resumir información e xerar contido multimodal, combinando texto, imaxe e son. Esta transformación deu lugar ao concepto de omnimedialidade, no que diferentes formatos de comunicación se integran nun entorno dixital dinámico e adaptable ás necesidades do usuario.
A intelixencia artificial (IA) integra todos os medios e formatos posibles de maneira adaptativa. As plataformas están adaptando os seus algoritmos para recomendar contidos segundo os intereses da audiencia, combinando texto, vídeo, audio e interacción en tempo real grazas ao emprego da intelixencia artificial xerativa. Ademais, ferramentas como os chatbots (ChatGPT, Gemini) demostran como a IA xera respostas multimodais, fusionando linguaxe natural con outros tipos de formas de presentar os datos: imaxe, vídeo, audio.
A IA e a súa repercusión nos textos dixitais
O desenvolvemento da intelixencia artificial impulsou aínda máis a integración de elementos multimediais nos textos dixitais. Os sistemas de xeración de contido poden analizar o texto e suxerir elementos visuais complementarios, como imaxes ou vídeos relacionados. As ferramentas de conversión de texto a voz permiten que un artigo escrito se converta automaticamente en audio, adaptando o formato ás necesidades do usuario. Ademais, os sistemas de subtitulado automático e tradución asistida por IA facilitan o acceso a contidos en diferentes idiomas e melloran a accesibilidade para persoas con diversidade funcional.
A multimedialidade esixe que os lectores desenvolvan novas competencias para interpretar e producir textos en formatos diversos. Xa non basta con comprender o significado das palabras, senón que é necesario analizar como interactúan cos elementos visuais e sonoros para construir o mensaxe completo. Tamén se require unha mirada crítica para avaliar a calidade e a veracidade da información, dado que a combinación de múltiples formatos pode ser utilizada para manipular percepcións e xerar desinformación.
A IA transforma a hipertextualidade e a non secuencialidade ao organizar e personalizar o contido. Por exemplo, en plataformas como Google ou YouTube, a IA analiza o noso historial e recomenda ligazóns ou vídeos relevantes, reducindo a dispersión ao guiarnos cara a información útil. Ademais, a IA introduce a omnimedialidade, xerando contido multimodal—como imaxes, vídeos ou chatbots—que enriquece a experiencia dixital. Ferramentas como DALL-E crean imaxes a partir de texto, mentres que chatbots responden preguntas en tempo real, integrando diferentes códigos e establecendo novas formas de procesar e xerar textos.
Lectura facilitada
A evolución da comunicación: da oralidade á era dixital
Introdución
Este texto explica como cambiou a comunicación co tempo. Primeiro, falábase de boca a boca. Despois, inventouse a escritura. Agora, usamos internet e dispositivos dixitais para comunicarnos.
Tipos de Comunicación
- Comunicación Oral
- É cando falamos directamente.
- Exemplos: Conversas, podcasts, mensaxes de voz.
- Características: É rápida e efémera (non dura moito).
- Comunicación Escrita
- Úsanse letras e palabras en papel ou pantalla.
- Exemplos: Libros, correos electrónicos, mensaxes de texto.
- Características: É máis permanente e formal.
- Comunicación Dixital
- Combina texto, imaxes, son e vídeos en internet.
- Exemplos: Redes sociais (Instagram, Facebook), YouTube.
- Características: É interactiva e dinámica.
Características dos Textos Dixitais
- Multimedialidade
- Os textos dixitais poden ter:
- Texto.
- Imaxes.
- Vídeos.
- Son.
- Exemplo: Unha noticia en internet con fotos e un vídeo.
- Os textos dixitais poden ter:
- Hipertextualidade
- Permite saltar dun texto a outro con enlaces.
- Exemplo: Cando fas clic nunha ligazón en Wikipedia.
- Non Secuencialidade
- Non hai unha orde fixa para ler.
- Exemplo: En Netflix, podes elixir que episodio ver.
- Omnimedialidade
- A intelixencia artificial (IA) xera contidos en diferentes formatos.
- Exemplo: Un chatbot que responde con texto, imaxes ou voz.
Conclusión
A comunicación cambiou moito. Agora, con internet e a IA, podemos interactuar con textos, imaxes e sons dun xeito rápido e personalizado.