Somos escritores...Por primeira vez!!

...Os tradicionais métodos de ensino da lectura e a escritura, tanto os analíticos como os sintéticos, elaboran un camiño unidireccional para aprender a ler e a escribir. Un camiño lineal e sumativo, marcado en parte por un ensino que aposta basicamente pola transmisión dunhas habilidades visuais, motrices e auditivas.

Xa non podemos considerar que a aprendizaxe da lectura e a escritura desenvólvese de forma sumativa, senón por reorganizacións de coñecementos de diferente contido, tipo e nivel”

Fons Esteve, M (2004)

 Resulta fundamental a idea que cada persoa docente teña acerca de como aprenden as nenas e nenos; tendo en conta que este proceso require actividade mental, esforzo, reconstrución persoal, debate, controversia, erro, interacción,...

¿Que se entende por ler e escribir? 

• Ler non é decodificar. Ler é interactuar cun texto.
• Escribir non é codificar. A escritura dáse cando hai intención comunicativa.

A presente secuencia didáctica formula situacións de lectura e escritura con funcionalidade e pretende darlle á lectura e á escritura o seu uso social. Para isto resulta imprescindible incorporar á escola todo tipo de textos. Maruny identifica cinco diferentes:

• Textos informativos
• Textos enumerativos
• Textos prescriptivos
• Textos expositivos
• Textos literarios

Cada un destes tipos de texto posúe unhas características diferenciadas que poden ser estudadas partindo da estrutura de planificación proposta por Myriam Nemirovsky:

• Propiedades do tipo de texto: Función, autor/autores, público potencial, relación co “real”, extensión, fórmulas fixas, léxico, categorías gramaticais, estrutura do texto, tipografía, formato, uso posterior á lectura, modo de lectura, relación título-contido, relación imaxe -texto, soporte, tempos ou modos verbais, personaxes e temática…
• Propiedades do sistema de escritura: diferencia debuxo-escritura, propiedades cualitativas, propiedades cuantitativas, direccionalidade do sistema, tipos de letra, ortografía, puntuación, separación entre palabras…

No traballo con textos escritos é interesante identificar que propiedades son ou non relevantes segundo o tipo de texto ao que nos refiramos. No caso do texto literario, ao que pertence o conto, podemos resaltar as seguintes:

• Función: Inducir na persoa lectora sentimentos e emocións, provocar pracer, entreter e divertir, transmitir valores culturais, sociais, éticos e morais.
• Autor/autores: É fundamental coñecer ás persoas autoras do texto, non só para aumentar a bagaxe cultural das nenas e nenos senón para definir criterios de elección e preferencia de estilos.
• Público potencial: Calquera persoa pode ser lectora dun conto.
• Relación co “real”: Ningunha, o escritor pode deixar voar a súa imaxinación e fantasía. Nada do que se escribe nun conto ten por que ser certo.
• Extensión: Moi variable e decídea o autor (desde Las mil y una noches a contos de 5 liñas).
• Fórmulas fixas: Tenas de comezo (Había unha vez... Nun país moi afastado,...) e de remate (Colorín colorado..., Foron felices e...). É importante coñecelas porque axudan a recoñecer o tipo de texto que encaramos.
• Léxico: Canto máis rico e variado de maior calidade é o texto. Respéctanse as palabras que elixiu o autor, non se substitúen por outras máis “sinxelas” (..o príncipe galopaba no seu brioso corcel...)
• Categorías gramaticais: Abundan os adxectivos, os adverbios e os tempos verbais en pasado.
• Estrutura do texto: Seguiremos a estrutura proposta por Adam: Situación inicial estable + complicación + reacción + novo elemento perturbador + situación final + avaliación. (inicio-nó-desenlace).
• Uso posterior á lectura: Gardalo para volver a lelo, nunca perde vixencia.
• Relación título-contido: Alta, a función do título é anticipar información sobre o contido e chamar a atención do posible lector ou lectora.
• Relación imaxe-texto: Como a relación co real é baixa as ilustracións acostuman a ser debuxos. É importante que a un texto de calidade o acompañen ilustracións tamén de calidade que aporten información para completar e enriquecer a historia que narra o texto.
• Temática: A que se lle ocorra á persoa autora.