Saltar navegación

Escritura e edición dun texto colectivo.

Actividade: Escritura dun texto colectivo

Crea unha historia e escribe un conto cos compañeiros e compañeiras de aula. Fíxate como mentres creades este conto van a saír normas que che servirán para mellorar o teu propio conto individual.

Rexistraremos as normas xurdidas durante a escritura do conto colectivo.

Obxectivo e estratexias de escritura

O obxectivo de realizar esta produción colectiva é aportarlle ao alumnado recursos para as súas escrituras individuais. A razón pola que se lles solicita previamente un primeiro borrador individual é para evitar a contaminación nas súas producións, escribindo así historias xenuínas e orixinais. A persoa docente será a encargada de graficar este texto colectivo recollendo as achegas do alumnado.

A estratexia para esta escritura é guialos pola fórmula de estrutura de Adam: definindo o personaxe principal (os secundarios poden estar desde o inicio ou ir xurdindo) – real ou imaxinario –, enigma centrado nunha intriga con obstáculo a superar a través da acción e o diálogo – lugar onde transcorre- e resolución do enigma. O seguinte guión pode resultar de axuda:

  1. Personaxe principal: resulta moi motivador converter aos nenas e nenos en protagonistas. Calquera obxecto, animal ou persoa pode ser personaxe (por tratarse dun texto literario con relación co real baixa).
  2. Obxecto ou ser que provoca unha complicación: Que é? Como é? Que fai? Onde está? Que pretende? O protagonista buscábao ou non? Que provoca (risa, medo,...)?
  3. Reacción: presentar o obxecto ou ser anterior a unha nova personaxe. Aquí é preciso introducir un diálogo ou algún tipo de comunicación entre eles: poden aconsellarse, acompañarse, axudarse,..Coñecíanse? Son cómplices? Están enfrontados? Comparten unha aventura? Van ter un enfrontamento? Únense? Compiten? (Consultar no apartado "estrutura" a morfoloxía do conto de Vladimir Propp)
  4. Novo elemento perturbador: as dúas personaxes actúan, marchan cara a aventura, decidiron descubrir ou investigar algo, rétanse. Necesitan falar para tomar decisións (diálogo).
  5. Intriga: avanzan inmersos nun espazo en nun tempo, aparece outra personaxe, aparece un pasadizo secreto, ábrese un camiño, entran nunha casa encantada,...
  6. Obstáculo: será o que fai cambiar a trama. As personaxes vense obrigadas a tomar decisións importantes: aparecen obstáculos da natureza, probas e enigmas que resolver, irrompe outra personaxe,...
  7. Conclusión e final: para isto hai que considerar todos os fíos da trama que se foron tecendo, atar todos os cabos e pechar os conflitos coa elección dun final feliz ou non, un final aberto ou pechado,..

Exemplos de producións realizadas colectivamente por alumnado de segundo de Educación Primaria:

O segredo de Lara

Érase unha vez unha rapaza chamada Lara que estaba moi entusiasmada porque xa chegaba o Nadal.

Lara é unha adolescente de 17 anos que vai ao instituto de Tomiño. É alta, de cara redonda, ollos azuis, pelo longo e rubio. Ten os dentes brancos e brillantes. Lara viste cos pantalóns rotos, zapatos con luces e gafas. Sempre leva camisetas coloridas. Ela é unha rapaza amable e simpática. A Lara gústalle moito cociñar, sobre todo facer sobremesas ricos, e de vez en cando ir de tendas. A súa comida favorita é a ensalada e a súa cor o violeta. No seu curso de 1º de Bachillerato tamén estuda Adrián.

Adrián é un adolescente de 17 anos amigo de Lara. Ten o pelo negro e marrón, ten pantalóns laranxas, camiseta negra e leva tenis. Adrián é moi bo e intelixente. Un día Lara e Adrián enfadáronse a pesar de ser moi amigos, porque Adrián, unha tarde que foi a casa de Lara a facer con ela as tarefas escolares, andivo revolvendo no seu libro de segredos. Así foi como Adrián descubriu que Lara nacera cun dente de ouro e tiña vergoña a contalo. Súa nai tragárao cando estaba embarazada. Nacera sen dentes a excepción deste dente de ouro.Adrián sorprendeuse moito.

Adrián era amigo de Juanita, unha adolescente de 15 anos que vai ao mesmo instituto de Lara. Juanita é guapísima, ten o pelo laranxa, ollos verdes e sempre leva as unllas pintadas de verde. Leva roupa sofisticada, pantalóns vaqueiros curtos pintados, chaqueta rosa e chaleco azul de pelo. Juanita é moi mala e non lle gusta nada Lara e sempre está de mal humor.

Un día a Juanita ocorreuselle facer unha poción máxica para enganar a Adrián e que este lle contara os segredos máis íntimos de Lara e así poder facerlle moito dano. Foi así como se decatou de que Lara tiña un dente de ouro con poderes máxicos e que ese era o seu punto débil. Por iso decidiu quitarlle o dente e acabar con ela dunha vez por todas. Fariao no instituto diante de todos os nenos e nenas ao día seguinte que era mércores, un día perfecto para arrincar dentes. Juanita pensara en ofrecerlle a Lara un bocadillo de radio ou moitas chuches con pementa.

Finalmente decidiuse polas chuches, xa que estas tiñan moito azucre que fai caer os dentes. O mércores no colexio Juanita ofreceulle as chuches, Lara colleunas e cando quixo comezar a comer nelas, o dente máxico non llo permitiu. O dente xa sabía que ía ocorrer. Ao final o plan de Juanita fastidiouse.

Fin.

O rescate

Recordo cando eu era pequeno o meu pelo era roxo de lume, eu era atlético, deportista, guapo, forte, tiña dentes de tiburón, e tiña unha camiseta rosa e un xersei azul con debuxos de corazóns e tamén o meu nome posto: Pepe. Cando chovía os corazóns desaparecían.

Un día fun á praia e atopei a Ana e Filiberto que eran moi amigos. Ana era morena e levaba unha saia de cor rosa, unha camiseta rosa cuns zapatos metálicos que tiñan uns pequenos foguetes nos tacóns. Filiberto tiña un barrigón e non paraba de comer, os pantalóns non lle collían e tamén tiña unha camiseta negra, por enriba tiña un xersei azul.

Estaban xogando na praia e cansáronse de xogar, foron a nadar e encontráronse un tiburón que era metade tigre e tiña aletas, cabeza de tiburón e o resto do corpo de tigre. Era un tibutigre.

Despois un home veu que o tibutigre estábaos atacando e, sin que o vira o tibutigre, foi mergullando ata el. Disparou o seu arpón e fallou. Despois descubriron que o Tibutigre só quería darlle unha noticia, queríalle dicir que o meu pai estaba no cárcere. 

O Tibutigre levoume ata o océano de América que alí estaba a cárcere e intentei quitalo do cárcere pero non tiña cartos suficientes. Así que conseguín un traballo nun colexio para recadar cartos e así puiden quitar a meu pai do cárcere.

Cando saquei a meu pai do cárcere, xa que facía moito tempo que non o vía, fomos a un bar cos meus amigos Ana e Filiberto. Despois Ana e Filiberto foron á Ponte e encontráronse ao Tibutigre, e como xa era noite foron a casa e os meus amigos prometéronlle que outro día ían volver pero comigo.

Foron felices, comeron biscoito pero a min déronme tomate pocho.

Actividade: Revisón do texto colectivo

En gran grupo revisade o texto colectivo e mellorádeo co fin de darlle máis calidade literaria e lingüística. Incorporade estas estratexias para mellorar o voso texto individual.

Estratexias de revisión

Para realizar a revisión do texto é preciso pasar do rol de escritores ao de lectores e iso require un lapsus temporal. A revisión farase parágrafo a parágrafo previa lectura por parte da persoa docente.

É importante guiar ao alumnado nos aspectos que queremos mellorar tanto a nivel de produción textual como de sistema de escritura.

A nivel de produción textual: definición das personaxes, ubicación espazo-temporal, estrutura, diálogos, uso de fórmulas fixas, pertinencia do título, léxico axeitado empregando os conectores propios da trama (un día, de repente, entonces, pero,...)

A nivel de sistema de escritura: ao ser graficado pola persoa docente non haberá erros ortográficos nin de separación de palabras pero é importante reflexionar sobre estes aspectos. A revisión centraríase no uso axeitado dos guións e o uso de admiración e exclamación (nos diálogos), concordancia de xénero e número, non repetir unha palabra no mesmo parágrafo e no uso correcto dos conectores semánticos.

Estratexia a seguir ante un problema lingüístico:

  1. Plantexar o problema
  2. Resolver en equipos
  3. Posta en común
  4. Revisar o texto e axustar
Mirta Castedo

Apuntes bibliográficos sobre a corrección de textos

AíovaiEducación [Internet]. [citado 15 de maio de 2017]. Dispoñible en: http://www.edu.aiovai.org/2017/05/15/apuntes-sobre-a-reescritura-de-textos/

A continuación presentamos unha serie de extractos de tres artigos diferentes que poden resultar de interese para os procesos de corrección de textos escritos nas nosas aulas. Se queredes consultar o texto completo poñémolos dispoñibles para a súa descarga:

  • Cassany, Daniel (1993) Reparar la escritura. Didáctica de la corrección de lo escrito. Barcelona: Graó. (Descarga)
  • Castedo, Mirta Luisa (1995) Construcción de lectores y escritores. Revista Latinoamericana de lectura. Nº3. (Descarga)
  • Artículo: Álvarez Baz, Antxón y López García, Pilar (2011) La escritura paso a paso: elaboración de textos y corrección. De la colección “Del texto a la lengua: La aplicación de los textos a la enseñanza-aprendizaje del español. Volumen II.” Asociación para la enseñanza del español como lengua extrajera. (Descarga)

Cassany, Daniel (1993) Reparar la escritura. Didáctica de la corrección de lo escrito. Barcelona: Graó.

(…)

Pocas veces renunciamos a nuestra autoridad de maestros para aprender de lo que los alumnos escriben o quieren escribir, para entenderlos y ayudarles a saber decirlo”. Cada alumno debe desarrollar su propio estilo de composición, aprender a escribir a su aire y no copiando por obligación”.

(…)

La alternativa procesal aspira a modificar los hábitos de la composición. Trabaja con los sujetos mismos, con los alumnos, y pretende formarles como autores. La corrección procesal se parece más a la corrección entre compañeros. Cuando dejamos leer un texto a un compañero para que lo revise y sugiera mejoras, esperamos que se fije sobre todo en el contenido: que diga en qué estás de acuerdo y en qué no, que nos indique los puntos poco claros, las ideas mal argumentadas, etc. El maestro colabora como un lector experto y privilegiado con el alumno y le ayuda a crecer como escritor. Esto quiere decir que se adapta a las necesidades del alumno-¡Y no al revés!: que analiza la forma que éste tiene de escribir, que decide cómo se puede potenciar su estilo, qué actividades pueden serle útiles, qué aspectos se tiene que corregir y cómo, etc.

Guión del artículo:

  • Los papeles de maestro y alumno
  • La revisión en el proceso de composición
  • Corrección tradicional y procesal
  • ¿Qué es la corrección?
  • ¿Vale la pena corregir?
  • ¿Qué objetivos tiene la corrección?
  • ¿Qué errores es preciso corregir?
  • ¿Por qué sólo se corrigen los errores de un texto?
  • ¿Qué textos es preciso corregir?
  • ¿Es preciso corregir todos los errores del texto?
  • ¿Es preciso corregir todos los textos de cada alumno?
  • ¿Quién tiene que corregir?
  • ¿Cuándo es preciso corregir?
  • ¿Cómo es preciso corregir?
  • ¿Cómo podemos hacer más atractiva la corrección?
  • ¿Cómo cambiará la corrección con los ordenadores?

(…)

Castedo, Mirta Luisa (1995) Construcción de lectores y escritores. Revista Latinoamericana de lectura. Nº3.

(…)

Cuando los niños están en condiciones de poder leer las producciones de sus pares hemos utilizado consignas como “qué dejarías igual y qué cambiarías, qué agregarías y qué sacarías en el trabajo de tu compañero”. (En esta última ha sido reformulada a partir de un trabajo de Ana Sandbank, 1992.) Estas consignas nos han permitido mediatizar el intercambio entre “críticos” y “autores”, obteniendo reflexiones como las que observamos en la página siguiente.

(…)

En todos los casos, las intercorrecciones que desarrollan los niños abarcan todo tipo de problemas textuales, desde la adecuación a la intencionalidad del que escribe y su contexto hasta problemas macroestructurales.

A partir de esta situación el proyecto puede adoptar varios caminos. Cuando el texto es muy simple y más frecuentemente cuando los niños son pequeños, puede pasarse directamente a la edición, es decir a “pasarlo en limpio” para ser entregado a su o sus destinatarios.

En otras ocasiones, se plantea una nueva serie de relecturas y críticas, guiadas por algún tema específico que la docente ha seleccionado para trabajar con los niños y que ellos no visualizaron en el transcurso de las intercorrecciones y confrontaciones. P.e., “¿Cómo hacemos para que al que lee le vaya dando miedo?” (Cuentos de terror). “¿Cómo hacemos para que el que lee tenga ganas de leer la nota hasta el final?” (Artículo de revista científica). “¿Cómo hacemos para que el que lee no se confunda lo que pasó realmente con lo que opinamos nosotros?” (Artículo de opinión periodística). Con este tipo de preguntas se suele volver a los modelos para buscar la forma en que los autores adultos resuelven el problema y volver a releer los textos producidos, corrigiendo y sistematizando conclusiones.

El siguiente fragmento de un registro de clase en un grupo de niños de 5 años ilustra una situación como la que acabamos de mencionar. Pertenece al mismo proyecto de cuentos con lobos que citamos anteriormente.

Docente: –Así como lo dijeron Uds., ¿los padres se darán cuenta que este lobo es malo y quiere atrapar a los chanchitos?
Grupo: –No.
Docente: –¿Cómo podemos decirlo? ¿Cómo aparecerá escrito en los libros de cuentos para que los padres empiecen a sentir temor, miedo ante ese lobo aún antes que los chanchitos empiecen a sentir miedo?
Juan Pablo: –Podemos decir “el momento del día puede ser oscuro”.
Otro niño: –“Y brillan dos ojos”…
Docente: –Si está tan oscuro, ¿cómo sabemos que son ojos?
Facundo: –No, “brillan dos redondeles”, no sabemos si son ojos.
Lucía: –Sí, “como estrellas”.
Docente: –¿Les parece que dirá así “dos redondeles” en un libro de cuentos?, ¿cómo les pare-ce que diria en un libro?
Lautaro: –”Redondeles no”, “dos círculos brillantes como el oro”.
Lucía: –”Cómo el oro” no, “como estrellas”.
Lautaro: –No, “como el oro” porque son amarillos.
Docente: –¿Qué les parece?, ¿están de acuerdo?
Grupo:—Sí, “como el oro” mejor porque se ven amarillos.
Docente: –¿Y dónde les parece que pueden aparecer esos círculos brillantes?
Fede: –Entre las hojas detrás de un árbol.
Docente: –¿Y se imaginan cómo sería ese árbol?
Fede: –Si, grande y tupido.
Docente: –¿Y qué quiere decir tupido?, ¿todos
saben qué significa?
Grupo (Risas en general, les resulta gracioso cómo suena la palabra y la repiten).
Docente: –Fede , ¿qué quiere decir tupido?, ¿no cuentas?
Fede: –Que tiene muchas hojas, que está lleno de hojas.
Docente (Vuelve a retomar desde el principio para poder avanzar en la situación. Escribe “… entre las hojas, detrás de un árbol grande y tupido…”.)
Facu: –Y de ahí sí tiene que aparecer el lobo.
Docente: –¿Y cómo les parece que tendría que aparecer para que tenga suspenso ese momento…. para que dé miedo?
Florencia: –Empieza a aparecer en puntas de pie.
Facundo: –Y aparece el lobo, ahora si lo tenemos que decir.
Docente: –Pero si está oscuro, y los ojos tampoco se ven como ojos ¿cómo podemos decir que es un lobo?, ¿y si es otra cosa?, porque no se ve bien por la oscuridad.
Ana: –Y podemos decir “una cosa grande”.
Lautaro: –Sí en vez de “cosa” decimos “en puntas de pie una figura grande”.

(…)

Álvarez Baz, Antxón y López García, Pilar (2011) La escritura paso a paso: elaboración de textos y corrección. De la colección “Del texto a la lengua: La aplicación de los textos a la enseñanza-aprendizaje del español. Volumen II.” Asociación para la enseñanza del español como lengua extrajera.

(…)

Recomendaciones para una corrección eficaz

Basándonos en Cassany (2005) y en nuestra experiencia docente, hemos reelaborado una serie de recomendaciones didácticas para llevar a cabo una corrección eficaz
por parte del profesor, y que dicho sistema de corrección dé resultados relevantes en los alumnos. Desde esta perspectiva, proponemos los siguientes puntos a seguir:

  1. Corrige cuando el alumno está escribiendo. Tanto para ti como para él es mucho más efectivo. Los dos estáis metidos en contexto.
  2. Corrige utilizando códigos o baremos que el alumno comprenda. La corrección tiene que ser transparente y exenta de subjetividad.
  3. Procura que el alumno corrija más que tú. Dale las herramientas correspondientes para hacerlo cada vez más autónomo en lo que a la corrección se refiere.
  4. Dale instrucciones concretas sobre el tipo de corrección que tiene que llevar a cabo. Si es necesario procúrale ejemplos similares de corrección.
  5. Intenta premiar las autocorrecciones. De esta manera incentivas al alumno y lo haces responsable de sus escritos.

Para terminar, hay que decir, que el proceso de corrección de la escritura es variable y se va depurando a lo largo del mismo. Muchos profesores hemos ido evolucionando en la aplicación de las técnicas iniciales de corrección, aquellas que se basaban en corregir el error para que el alumno no volviese a cometerlo. No obstante, la práctica del día a día nos ha enseñado que al igual que en otros productos, el alumno necesita pasar por diversas fases en su proceso de producción y corrección textual, y los profesores necesitamos mezclar todo tipo de métodos o destrezas con objeto de lograr que los alumnos consigan originar óptimos productos textuales.

(…)