Saltar navegación

3.2. Subindo, baixando imos camiñando

 

Glosario

Anticlinal

Debuxo dun anticlinal

Definición:

Parte convexa dun pregamento.

Exemplo:

Un anticlinal, elévase coma a crista dunha onda.

Cono volcánico

Fotografía do cono do Teide

Definición:

É unha formación volcánica que está orixinada polas sucesivas saídas de lava cara ao exterior. Estas emisións acumúlanse formando un cono que usualmente ten un cráter central.

Exemplo:

O cono do Teide é a montaña máis alta de España.

Cráter

Fotografía dun cráter volcánico

Definición:

Depresión circular causada por actividade volcánica. Situado normalmente no cumio dos volcáns, é as boca por onde sae o magma ao exterior.

Exemplo:

Polo cráter do volcán saía a lava e a cinza.

Epicentro

Esquema dun terremoto no que se sitúa o epicentro

Definición:

Punto da superficie da Terra situado na vertical do hipocentro.

Exemplo:

A destrución das casas no epicentro do terremoto foi total.

Erosión

Fotografía dunha forma de erosión eólica

Definición:

Desgaste que padece a superficie da Terra pola acción das forzas naturais.

Exemplo:

A erosión fai que as montañas antigas se desgasten e sexan máis baixas.

Falla

Gráfico dunha falla

Definición:

Rotura dunha superficie nun ou máis bloques desnivelados.

Exemplo:

Ao producírense as fallas aparecen con frecuencia terremotos.

Hipocentro

Gráfico dun terremoto onde se localiza o hipocentro

Definición:

Lugar no interior da Terra onde se orixina o terremoto.

Exemplo:

O hipocentro do terremoto estaba a seis quilómetros de profundidade.

Litosfera

Debuxo representando as capas litosféricas

Definición:

Capa máis sólida e superficial do planeta Terra, é dicir, a más ríxida e externa de todas. Está formada pola codia terrestre e a capa superior do manto terrestre.

Exemplo:

Os bloques fracturados da litosfera orixinan as placas tectónicas.

Magma


Fotografía no que se aprecia magma incandescente

Definición:

Rocha fundida acumulada no interior da Terra, lava.

Exemplo:

O magma saía polo cráter a elevada temperatura.

Maremoto

Imaxe dunha gran onda a punto de arrasar unha casa

Definición:

Ondas de gran tamaño que se orixinan por bruscas sacudidas do fondo mariño.

Exemplo:

O maremoto arrasou totalmente as casas da beira do mar.

Oroxénese

Fotografía dunha serra

Definición:

Proceso xeolóxico que orixina a formación de montañas e cordilleiras na superficie terrestre.

Exemplo:

O Himalaia formouse por un proceso de oroxénese.

Perfil topográfico

Debuxo dun perfil topográfico

Definición:

Representación do relevo do terreo que se obtén cortando transversalmente as liñas do mapa topográfico.

Exemplo:

O perfil deste relevo parece unha serra.

Placa tectónica

Debuxo no que se representan as placas tectónicas

Definición:

Cada un dos distintos fragmentos nos que se divide a litosfera terrestre.

Exemplo:

O choque das placas tectónicas produce terremotos e volcáns.

Pregamento

Debuxo dun pregamento

Definición:

Ondulación dun estrato rochoso de amplitude e formas variables.

Exemplo:

Nun pregamento os materiais dobran, nunha falla rompen e desnivélanse.

Relevo

Imaxe dunha montaña, forma de relevo terrestre

Definición:

Conxunto de formas que presenta a superficie terrestre, tanto nos continentes coma baixo os océanos.

Exemplo:

Unha montaña é unha das formas do relevo continental.

Sedimentación

Imaxe dun delta formado pola sedimentación de materiais transportados por un río

Definición:

Proceso polo que se depositan os materiais previamente erosionados e transportados.

Exemplo:

A sedimentación dos materiais arrastrados polos ríos nas súas desembocaduras pode crear deltas.

Sinclinal

Debuxo dun sinclinal

Definición:

Parte cóncava dun pregamento.

Exemplo:

Un sinclinal, coa súa forma de "u", é a parte deprimida dun pregamento.

Terremoto

Debuxo dun terremoto onde se localizan o epicentro e o hipocentro

Definición:

Sacudida violenta da codia e do manto terrestres, ocasionada por forzas que actúan no interior da Terra.

Exemplo:

O terremoto, aínda que se produciu a 6 quilómetros de profundidade, afectou moito os edificios.

As capas da Terra

Como é a Terra por dentro?

A Terra está dividida en diferentes capas concéntricas. Desde a superficie cara o interior distinguimos:

-Codia:

  • Capa exterior ríxida.
  • Acada os 70 quilómetros de de profundidade.
  • Divídese en dous tipos: codia continental e codia oceánica.

-Manto:

  • Situada baixo o manto, é a capa intermedia.
  • Chega ata os 2.900 quilómetros de profundidade.
  • Divídese en dúas capas: manto superior (materiais menos densos) e manto inferior (materiais máis densos).

-Núcleo:

  • Capa máis profunda.
  • Chega ata os 6.300 quilómetros.
  • Divídese en dúas capas: núcleo externo (materiais en estado líquido) e núcleo interno (materiais en estado sólido).

Debuxo das capas internas da Terra

Lectura facilitada

O interior da Terra divídese en capas concéntricas:

Codia: a máis superficial.

Manto: a intermedia.

Núcleo: a capa máis profunda.

Formación do relevo

Os mapas topográficos  permítenche coñecer como é realmente a superficie do terreo. Pero se queremos explicarlles aos demais como é un territorio, debemos coñecer as formas de relevo. Agora imos repasar as que xa coñeces e a aprender outras novas. Seguro que che axudarán a resolver o reto.

Denominamos relevo ao conxunto de formas que presenta a superficie terrestre, tanto nos continentes coma baixo os océanos.  

1. Formación: axentes endóxenos.

As formas básicas do relevo xéranse pola acción de forzas internas da Terra (axentes endóxenos): oroxénese, volcáns e terremotos.

Oroxénese

Segundo a teoría da tectónica de placas a litosfera, capa exterior ríxida da Terra que inclúe a codia e parte do manto, divídese en placas tectónicas que están en constante movemento.  

Gráfico das placas litosféricas

Ao desprazárense, unhas sepáranse e outras coliden... Ao contactaren  entre si as placas poden introducirse unha por debaixo doutra ou ben orixinar cordilleiras, volcáns e terremotos.

Vendo este vídeo poderás aprender moito máis sobre as placas tectónicas.

Fallas e pregamentos: Cando as forzas internas da Terra interveñen sobre materiais brandos, estes ondúlanse e na superficie terrestre aparecen os pregamentos. Pola contra, cando actúan sobre materiais ríxidos, estes fractúranse e xeran fallas. Un exemplo do primeiro caso é a cordilleira do Himalaia, a máis alta do mundo, que comezou a formarse hai uns 70 millóns de anos... e aínda continúa elevándose agora. Unha mostra do segundo é o Gran Val do Rift.  Así fórmanse as montañas.

Debuxo que representa un pregamentoFotografía dun pregamento

Debuxo representando unha fallaFotografía dunha falla

Volcáns

Son aperturas na codia terrestre polas que saen ao exterior, a elevada temperatura, materiais procedentes do interior da Terra (lava, gases, cinza...).

Gráfico representado o corte dun volcán e sinanlando as súas partes

Cando, no interior da Terra, o magma acada unha presión moi elevada pode ascender pola cheminea e saír ao exterior polo cráter. Os materias poden acumularse no exterior e, co paso das sucesivas emisións, formar conos volcánicos.

Terremotos

Son sacudidas bruscas da codia terrestre xeradas por procesos repentinos orixinados no interior da mesma.

Debuxo dun terremoto. Sinala o hipocentro e o epicentro

Nun terremoto diferenciamos o hipocentro (lugar dentro da codia onde se produce o sismo) e epicentro (lugar da superficie terrestre máis próximo ao hipocentro).

Se se produce unha erupción volcánica ou un terremoto no fondo mariño pode ocasionar un maremoto ou un tsunami.

Se premes aquí poderás ver un mapa de terremotos en tempo real na Península Ibérica e áreas próximas.

Lectura facilitada

O relevo é o conxunto de formas que presenta a superficie terrestre,

tanto nos continentes coma baixo os océanos.

O relevo fórmase pola acción combinada das forzas internas e externas da Terra.

As forzas internas denomínanse axentes endóxenos.

As forzas externas denomínanse esóxenos.

Os axentes endóxenos do relevo proceden do interior da Terra.

Os axentes endóxenos son a oroxénese, os volcáns e os terremotos.

Move a cabeza

Repara agora nas imaxes. A primeira representa as placas e os seus desprazamentos e a segunda os lugares dos principais terremotos rexistrados entre os anos 1900 e 2013. Observas algunha relación entre eles?

Mapa global das placas litosféricas

Mapa global dos terremotos e volcáns

Lectura facilitada

As placas tectónicas chocan.

Os choques das placas poden producir volcáns.

Modificación do Relevo

2. Modificación do relevo (erosión, transporte e sedimentación): Axentes esóxenos.

En canto se empeza a formar, o relevo empeza a desgastarse e, a erosionarse. Os responsables son os elementos da natureza, coñecidos como axentes externos ou esóxenos, tamén chamados erosivos: auga líquida (mares, ríos, auga da chuvia…), xeo, vento, organismo vivos (raíces das plantas, animais e seres humanos), cambios de temperatura, procesos químicos…

No esquema que tes a continuación podes ver como a erosión vai desgastando as montañas e tamén como os sedimentos, transportados polos mesmos axentes externos (ríos, vento, xeo, mar...) se van acumulando nas áreas máis baixas.

Gráfico no que se amosa o proceso da sedimentación

Lectura facilitada

O relevo comeza a erosionarse desde o momento en que se forma.

A erosión está provocada polos axentes esóxenos ou erosivos.

Os axentes esóxenos son os cambios de temperatura, a auga, o vento e os organismos vivos.

Pregunta Verdadeiro-Falso

Le a pregunta e di se o enunciado é verdadeiro ou falso.

Pregunta 1

Preme no mapa para amplialo obsérvao e logo contesta. Dentro duns millóns de anos Europa e África constituirán un único continente.

Mapa de placas tectónicas

Pregunta 2

Preme no mapa para amplialo obsérvao e logo contesta. Europa e América estanse achegando.

Pregunta 3

O relevo do planeta xa está completamente formado desde hai millóns de anos. Agora só operan sobre el os axentes externos erosionando a superficie terrestre.

Pregunta 4

Pica no mapa para amplialo, obsérvao e logo contesta. Entre a Placa Pacífica e a de Nazca formáronse a montañas Rochosas.

Pregunta 5

Cando as placas, ao desprazárense, exercen presión sobre materiais ríxidos fórmanse fallas.

Pregunta 6

O punto onde se orixinan os terremotos no interior da codia terrestre denomínase hipocentro.

Pregunta 7

A orde da acción dos axentes externos á hora de modificar o relevo é: sedimentación, transporte e erosión.

Pregunta 8

Os seres vivos tamén erosionan e alteran o relevo terrestre e, de entre todos eles, os seres humanos son os que teñen maior capacidade de desgaste e modificación.

Pregunta 9

Só as Illas Canarias orientais teñen orixe volcánica.

Pregunta 10

A erosión da auga orixina rochas redondeadas e, a do xeo, rochas de formas angulosas.

Feito con eXeLearning (Nova xanela)