Como viches, a Baixa Idade Media coñeceu múltiples crises, tan intensas que deixaron unha profunda pegada en Europa. Cambiaron non so aspectos económicos ou políticos, senón que a propia sociedade e os seus valores sufriron unha profunda transformación.

A primeira consecuencia da crise foi demográfica: a poboación europea diminuíu de maneira realmente notable tras a epidemia da peste. Non se coñecen os datos con exactitude, non todos os territorios europeos se viron afectados por igual, e hai discrepancias entre historiadores, pero do que non cabe dúbida é do descenso xeneralizado da poboación no continente. Morría tanto xente nova como vella, homes como mulleres. Iso quere dicir que a mediados do século XIV desapareceu unha porcentaxe importante da poboación traballadora europea.

Un gran cambio social:

(...) Se lemos os textos legais (a situación da muller na Idade Media) é terrible, temos unha imaxe catastrófica (...). Agora se miramos a realidade vivida, seguramente a Idade Media non foi a etapa en que as mulleres coñeceron as peores condicións. Por exemplo comparado coa Antigüidade, unha muller medieval é desde logo máis libre e moito máis feliz que na Antigüidade grega.

Tamén as mulleres no traballo (…). Nos séculos XIV e XV acontecen a peste e guerras, moitos homes desapareceron sexa de enfermidade sexa pola guerra, e foi necesario, por exemplo, que as mulleres traballasen, que os substituísen nos seus empregos, e tamén mulleres da nobreza atopáronse xestionando soas os seus dominios. Tiveron que saír adiante (...), tiveron que soster o país en ausencia de homes. E iso durou 200 anos (...). A principal herdanza, e é bastante divertido porque pouca xente o sabe e se interesa por iso, é que a Idade Media inventou o feminismo.

Transcrición dunha entrevista á escritora Sophie Cassagnes-Brouquet sobre o seu libro “A vida das mulleres na Idade Media”. Orixinal en francés. Tradución dos autores.

Podedes ver a entrevista enteira na rede. Picade aquí.

As consecuencias psicolóxicas e culturais de tanta morte e tanta dor foron tamén importantes. A idea de que a morte nos agarda en calquera momento chegou a obsesionar a moita xente, e por exemplo popularizáronse as representacións pictóricas das chamadas “danzas da morte”, esqueletos danzando entre si ou cos vivos.

A peste, a fame e as guerras lembraban continuamente a fugacidade da vida, e a xente reaccionou de maneiras moi diferentes:

• Unha parte da poboación pensaba que todos os males eran castigos divinos polos pecados do mundo, polo que había que facer penitencia. Expandíronse as ordes mendicantes e apareceron por toda Europa grupos de persoas, flaxelantes, que ía de pobo en pobo azoutándose a si mesmos cun pequeno látego chamado flaxelo. Na maior parte dos casos organizábanse á marxe da igrexa, que estaba perdendo autoridade e influencia.
• Outra parte da poboación pensou que os rezos e a obediencia á Igrexa non servían de nada ante as calamidades, porque a xente boa e piadosa morría igual.

O cisma de Occidente, co espectáculo de papas enfrontados entre si, terminou de desacreditar a igrexa ante un sector da sociedade.

Se te fixas, tanto nun caso como noutro a Igrexa estaba perdendo autoridade sobre a poboación. Isto é moi importante, porque sen este proceso non se entende que décadas despois da peste empece a triunfar en Europa unha corrente de pensamento que pon no centro ao ser humano e non a Deus.