2.1.1 Os receptores

Os receptores son células especializadas en captar estímulos. Poden actuar de xeito illado, como as da pel, ou en grupo, como as do gusto. Nalgunhas ocasións chegan a constituír órganos moi complexos, como os da vista ou os do oído. En función da súa localización poden ser:

• Receptores internos: captan a información do estado fisiolóxico do corpo.

• Receptores externos: captan a información do medio. Son os máis coñecidos, xa que constitúen os chamados órganos dos sentidos.

Sentido	Estímulo	Tipo de receptor	Órgano dos sentidos
Tacto	Presión e temperatura	Mecanorreceptor e Termorreceptor	Pel
Olfacto	Substancias químicas gasosas	Quimiorreceptor	Fosas nasais
Gusto	Substancias químicas disolvidas	Quimiorreceptor	Lingua
Vista	Luz	Fotorreceptor	Ollo
Oído	Vibracións	Mecanorreceptor	Oído

Sentidos do tacto, o olfacto e o gusto

• Tacto. Localízase na pel. A pel está constituída por dúas capas: a epiderme (máis superficial) e a derme (máis profunda). Nesta última sitúanse os receptores táctiles, que son terminacións nerviosas libres ou encerradas en cápsulas especializadas en captar estímulos ante presións lixeiras ou fortes, e sensacións de frío e de calor.
• Olfacto e gusto. Os sentidos do olfacto e o gusto traballan conxuntamente.

–      Sentido do olfacto: localízase nas fosas nasais. Estas cavidades están revestidas por un tipo de pel denominada pituitaria, con dúas zonas: a pituitaria vermella (a predominante) e a amarela (que contén os receptores olfactivos). Os receptores olfactivos poden captar máis de tres mil tipos de substancias gasosas.

–      Sentido do gusto: atópase localizado na lingua, onde están as papilas gustativas. Son sensibles a substancias disolvidas na saliva. Hai catro sabores básicos: doce, amargo, ácido e salgado. Todos os demais sabores son mesturas destes catro sabores. A intensidade da percepción destes sabores non é a mesma en toda a superficie da lingua. O sabor amargo percíbese mellor na parte traseira da lingua; o ácido nos bordos laterais, e o doce e o salgado na punta da lingua.

Sentido da vista

• O ollo. Polo sentido da vista obtense información do medio externo mediante a luz. Este sentido localízase nos ollos, que teñen a seguinte estrutura:

–      Capa externa: formada pola esclerótica, que protexe o globo ocular (é o branco dos ollos). Na parte anterior chámase córnea e é transparente para deixar pasar a luz ao interior do ollo.

–      Capa mediaou coroide: contén vasos sanguíneos que nutren o ollo. Por diante forma o iris (a zona coloreada do ollo), un anel muscular que ten unha abertura, a pupila, que se pode abrir ou pechar en función da luz que haxa. O músculo ciliar está unido ao cristalino, unha lente que se atopa detrás da pupila e pode modificar a súa curvatura para enfocar correctamente as imaxes na retina. O cristalino delimita dúas cámaras cheas de líquido, o que contribúe a manter a forma do globo ocular.

–      Retina: nesta capa atópanse os receptores, que reciben o nome de conos (responsables da visión diúrna en cores) e bastóns (responsables da visión nocturna e en branco e negro).

Cando a luz chega á retina, excítanse os conos e os bastóns, que lle envían mensaxes ao cerebro a través do nervio óptico; o cerebro procesa a información recibida e convértea nas imaxes que vemos. A imaxe que se forma na retina é máis pequena que a do obxecto real e está ao revés, dun xeito similar ao que se forma sobre a película do interior dunha cámara fotográfica.

• Defectos da visión. As doenzas visuaismáis frecuentes dependen de como o cristalino enfoque a imaxe sobre a retina, curvándose máis ou menos.

–      Miopía: é a incapacidade para enfocar obxectos afastados porque o cristalino está demasiado curvado e non se pode estirar para enfocar.

–      Hipermetropía: incapacidade para enfocar obxectos próximos porque, ao revés que na miopía, o cristalino está demasiado estirado e non se pode curvar.

–      Presbicia: perda de agudeza visual. Impide ver obxectos próximos porque o cristalino endurece e tampouco se pode estirar.

–      Astigmatismo: vense deformadas as liñas verticais porque o cristalino curva de xeito desigual pola súa superficie.

–      Cataratas: o cristalino faise opaco e non deixa pasar a luz.

–    Daltonismo: é a cegueira para as cores; percibe alterados os tons das cores, nomeadamente os verdes e vermellos. O daltonismo é hereditario e afecta máis os homes que as mulleres. Non ten que ver co cristalino, senón cos conos.

Sentido do oído

• O oído. É o responsable de dúas funcións, a audición e o equilibrio. O oído ten a seguinte estrutura:

–      Oído externo: consta do pavillón auditivo, máis comunmente coñecido co nome de orella, encargado de recoller as ondas sonoras e do conduto auditivo externo.

–      Oído medio: consta dunha membrana chamada tímpano, que vibra ao recibir as ondas procedentes do conduto auditivo externo, e unha cavidade en cuxo interior se atopan uns osiños unidos entre si, chamados martelo, bigornia e estribo. O martelo está en contacto co tímpano e recibe as súas vibracións. Existe un conduto, a trompa de Eustaquio, que comunica o oído medio coa farinxe.

–      Oído interno: situado no interior do cranio, ten unha estrutura parecida á dunha cuncha dun caracol, que recibe o nome de cóclea e que está chea dun liquido, a endolinfa. O estribo transmite as súas vibracións ao interior da cóclea, que presenta unha estrutura coñecida como órgano de Corti. O órgano de Corti contén uns receptores formados por células ciliadas que, ao recibiren as vibracións da endolinfa, se estimulan e mandan impulsos nerviosos a través do nervio auditivo ata a área auditiva da codia cerebral.

O sentido do equilibrio

As estruturas do oído interno que posúen os receptores responsables do equilibrio son tres canles semicirculares e dúas cavidades, chamadas utrículo e sáculo. Polo seu interior circula a perilinfa. Ao movermos a cabeza, a perilinfa desprázase, estimulando uns receptores ciliados, que mandan información ao cerebelo sobre os cambios na postura da cabeza.