Saltar navegación

7. O heroe Orestes: na procura da xustiza

Agamenón e Clitemnestra

Asasinato de Agamenón
O asasinato de Agamenón

Despois de que os gregos conquistasen finalmente Troia tras dez anos de loita, dirixíronse á costa do seu país, cheos de gloria e botín. Pero para moitos heroes a viaxe de volta a casa supuxo un sufrimento aínda maior que a prolongada guerra, e para outros, como Agamenón, o regreso a casa ía ser a súa perdición.

Os deuses non se esquecen das mofas e dos seus autores: desde que Tántalo se atrevera a burlarse dos deuses, os seus descendentes foran fortemente maldicidos, entre eles o famoso guerreiro Agamenón, rei de Micenas.

Cando Agamenón partiu á guerra contra Troia, Existo, que era primo, pero inimigo de Agamenón por ocupar o trono de Micenas en lugar de seu pai Tiestes, pensou que chegara a hora da súa vinganza. Existo atopou un apoio ben disposto en Clitemnestra, a muller de Agamenón. O corazón desta muller estaba cheo de vinganza contra o seu marido Agamenón, que sacrificara á súa amada filla Ifixenia aos deuses para conseguir chegar coa armada a Troia.

Clitemnestra uniuse infielmente a Existo, e este gobernou o reino en nome da raíña. A sacrílega parella preparouse ben para o regreso do lexítimo rei e esposo, e cando Agamenón fíxose anunciar por un heraldo, Clitemnestra saíu ao seu encontro con hipócrita alegría, deulle a benvida e conduciulle amablemente ao palacio, sen el saber aínda nada da infidelidade da súa esposa.

Só Casandra, a filla do rei troiano Príamo, que foi levada como escrava de Agamenón, recoñeceu, grazas ao seu don da adiviñación, o destino do seu amo, ao que debía a súa vida. Con todo, Agamenón non a creu. Agamenón, sen sospeitar a astucia da súa esposa, entrou no baño que lle tiñan preparado, cansado pola viaxe, e alí, espido e indefenso como estaba, foi facilmente abatido. Existo e Clitemnestra lanzaron unha rede sobre el e mataron o home desarmado con dagas. Casandra tamén atopou a morte.

Os dous asasinos confesaron agora abertamente o seu acto. Clitemnestra fixo a Existo ao seu lexítimo esposo e mesmo presentou o asasinato como xustificado ante o pobo que se queixaba da morte do rei.

Electra e Orestes

Orestes, Electra e Pílades
Orestes, Electra e Pílades

Con todo, Electra, a seria e intelixente filla de Agamenón, que xa sufrira moito pola desgraza e o comportamento reprobable da súa nai Clitemnestra durante a longa ausencia do seu pai, viu no seu irmán Orestes, aínda menor de idade, ao futuro vingador da honra do seu pai. Antes de que Existo puidese acabar co rapaz, púxoo a salvo en Fócida, onde foi criado con esmero por un tío seu, que era o rei do país. Alí Orestes creceu ben protexido co seu primo Pílades.

Electra, que tivo que soportar o trato máis denigrante por parte da súa nai e do seu dominante padrasto, mantívose en pé só coa esperanza de que Orestes aparecese algún día como vingador. Tras unha longa espera, un día apareceu en palacio un mensaxeiro de Fócida coa fatal noticia de que Orestes morrera na carreira de carros.

Clitemnestra, que aínda vivía co temor da vinganza do seu fillo, sentiuse aliviada dunha pesada carga, mentres que Electra viu frustradas todas as súas esperanzas de vingar a morte do seu pai. Nin ela nin a desalmada nai sospeitaron que a noticia da morte era falsa.

Na tumba do seu pai, onde Electra buscou consolo na súa dor polo seu irmán, pronto se dou conta da verdade. Orestes presentouse ante ela un día en carne e óso! Enganáraa para que difundise a noticia da súa morte para non ser descuberto antes de tempo.

Impetuosamente, Orestes e o seu amigo Pílades xuraron agora a vinganza: Clitemnestra foi asasinada pola man do seu fillo, e Existo tamén caeu como un animal de sacrificio a mans do vingador. Orestes vingara agora a morte do seu pai nos asasinos, pero ao mesmo tempo o sangue da súa nai estaba nas súas mans, e o horror do seu propio acto terrible pronto espertou nel. O conflito entre o deber da vinganza e o deber dun fillo cara súa nai fíxose insoportable e desgarrou o seu corazón.

 

As Erinias e o xuízo de Orestes

Dúas Erinias ou Furias
Dúas Erinias ou Furias

O matricida foi presa das deusas da vinganza, as terribles Erinias, as vingadoras, ás que os gregos, por medo, de pronunciar o seu nome, chamaban tamén as Euménides; é dicir, as misericordiosas ou "as que poden ter misericordia connosco". Acompañaban ao inquieto vagabundo de día e de noite, atormentando o seu corazón con continuos remorsos.

Así, as Erinias perseguiron ao infeliz Orestes de país en país, lembrándolle incesantemente as súas horribles culpas. Só en Delfos, o santuario de Apolo, o matricida Orestes atopou un breve período de paz. Apolo dirixiuno á cidade da súa irmá, Atenea, e alí en Atenas Orestes recibiu a sentenza polo seu comportamento. O tribunal, no que participaban ambas as dúas divindades, absolveuno, e o propio Apolo deulle un mandato para a súa completa expiación: na península de Tauro, na terra dos escitas, debía roubar a imaxe da deusa do templo de Artemisa e levala a Grecia.

Ifixenia

Pílades e Orestes ofrecidos como sacrificio a Ifixenia
Pílades e Orestes diante de Ifixenia

Orestes aínda non coñecía o significado real das instrucións divinas e ía ter unha grande sorpresa. Alí no país de Táuride, onde vivían os bárbaros escitas que acostumaban sacrificar aos náufragos á súa deusa, vivía a súa irmá Ifixenia, que unha vez fora sacrificada a Artemisa ao comezo da expedición grega contra Troia e fora salvada pola propia deusa Artemisa para convertela na súa sacerdotisa.

Toas, o rei dos escitas de Táuride, respectábaa pola súa elevada estirpe leal e o pobo mesmo a veneraba polos seus suaves modais gregos propios ademais de alguén nobre. Cando Orestes desembarcou na costa de Táuride co seu fiel amigo Pílades, foi descuberto, preso e destinado polo rei para ser sacrificado no templo de Artemisa. Precisamente, un dos deberes de Ifixenia era consagrar os sacrificios á deusa Artemisa.

A doncela sacerdotal recoñeceu inmediatamente aos estraños que lle traían como compatriotas da súa patria grega, e a súa alma non podía deixar de sufrir por a morte que lle agardaba aos prisioneiros gregos. Orestes negouse a falar de si mesmo e das súas orixes. Só cando Ifixenia prometeu a un dos dous descoñecidos a vida e a liberdade se levaba unha carta ao seu irmán a Micenas, Orestes revelou quen era.

Os irmáns non puideron gozar do seu reencontro por moito tempo, pois a hora do sacrificio xa estaba determinada.

Con audaz astucia, Ifixenia ideou un plan para salvalos. Explicou ao rei Toas que os forasteiros profanaran a imaxe dos deuses ao tocala e que había que purificala na crecida do mar. Como sacerdotisa, a ela permitíuselle ir sen obstáculos á beira do mar cos prisioneiros e a imaxe dos deuses e así os irmáns e Pílades puideron escapar cara o barco no que chegaran.

Pero os fuxitivos aínda non estaban a salvo. O deus do mar Poseidón mostrouse hostil a eles, e unha violenta tormenta fixo que o barco volvese á beira. O rei Toas estaba indignado polo engano perpetrado contra el. Quixo cumprir a súa ameaza de morte e apresurouse a ir á praia á cabeza da xente. Entón Atenea aparecéuselle nunha nube brillante e proclamoulle a vontade divina do seu irmán Apolo:

"Pobo dos escitas, concedede aos fuxitivos a súa salvación e non vos enfadedes!"

Con temor reverencial, o rei bárbaro cumpriu coa orde de Atenea, e con seguridade chegaron a Atenas. Alí instalaron a imaxe do deus nun santuario, onde Ifixenia actuou en diante como sacerdotisa.

Así sucedeu como Atenea anunciara, e a cruel maldición que pesaba sobre a dinastía dos descendentes de Tántalo extinguiuse. Orestes gobernou Micenas con sabedoría durante moitas décadas, conquistando Argos e gañando tamén o reino de Esparta ao casar coa bela Hermione, filla única do rei Menelao e Helena. Así, gobernou un imperio aínda maior que o do seu pai. 

Pílades, que trouxera a Electra a casa e casara con ela, sucedera ao seu pai como rei de Fócida.

Xa tiña Orestes noventa anos cando a vella maldición dos descendentes de Tántalo apareceu por última vez: unha serpe mordeulle no talón, polo que atopou unha morte rápida.

Feito con eXeLearning (Nova ventá)