Claricia e Guda. A arte da Ilustración

O Salterio de Claricia

     Tres séculos maís tarde de que Ende firmara a súa obra, unha monxa dun mosteiro alemán deixaría o seu retrato nun libro de salmos co obxetivo de inmortalizar coa súa presenza e perpetuarse na memoria como creadora e ilustradora do libro. 

    Ao longo da Idade Media foron moitas as mulleres que tras os muros dos conventos dedicaron a súa vida ao estudo e á iluminación de libros. Como moitos monxes, o seu nome perdeuse. Aínda que algún deles sobreviviu.

    Claricia ou Clarica foi unha novicia, posiblemente unha estudante que non era monxa, ou aínda non o era, que dedicou parte da súa vida a ilustrar libros nun mosteiro alemán. Nun deles, conservado no Museo de Arte Walters de Baltimore, en Estados Unidos, aparece retratada columpiándose colleita únaa gran letra Q e co seu nome escrito sobre os seus ombreiros.

O Salterio de Claricia foi producido para un grupo de monxas benedictinas e, probablemente, por elas mesmas, na abadía dos santos Ulrico e Afra de Augsburgo, Alemaña. Aínda que o calendario e o salterio en si mesmo remóntanse a finais do século XII ou comezos do XIII, engadíronse varios textos e oracións a mediados do século XIII. O máis rechamante do manuscrito son as súas iluminacións, que inclúen un ciclo de miniaturas preliminar, miniaturas a toda páxina e iniciais historiadas. Aínda que todas pertencen ao estilo románico, varían moito en calidade e técnica: parecen ser a obra de tres ou catro artistas diferentes.

O salterio toma o seu nome, evidentemente, da inicial  «Q», da que se balancea unha moza en vestimenta secular. A moza ten a palabra «Claricia» escrita en letras vermellas ao redor da súa cabeza. O seu gracioso retrato se presenta como si estívese balanceándose da inicial, co pelo solto e unha actitude desenfadada. Como se intentase demostrar que estaba disfrutando co seu traballo. Ao grabar aquí o seu nome quedaría inmortalizado o seu traballo para a posterioridade. 

             Sandra Ferrer Valero. Salterio de Claricia (CC BY-SA)

A Ilustradora Guda 

Guda foi unha relixiosa do mosteiro de Weissfauen en Alemaña que pasou a historia pola súa faceta como copista e ilustradora de manuscritos, alá polo século XII. 

Ela, igual que Claricia, decidiu autoretratarse dentro da súa obra maís coñecida, o Homiliario de San Bartolomé -conservado na Deutsche Nationalbibliothek de Francfort-. Xunto á súa imaxen deixou unha frase escrita en latín e en tinta vermella, na que se especifica que "Guda, unha pecadora, escribiu e ilustrou este libro" , (Guda, peccatrix mulier, scripsit et pintix hunc librum). 

Marta Hoys. Inicial co retrato de Guda (Dominio público)