Xeneralidades sobre educación física
Unidade 1
Xeneralidades sobre Educación Física
"A Educación Física: esa gran descoñecida"
Levas cursando esta materia dende a infancia pero, realmente sabes en que consiste?
Para que serve o que facemos na clase? Buscamos mellorar fisicamente? Buscamos dominar un deporte? Debemos traballar só o que non dominamos? Debemos preocuparnos só de divertirnos?
Estas e outras preguntas poden xurdir sobre o tema, por iso nesta unidade imos tentar darlles resposta.
Comezaremos cunha introdución aos conceptos e contidos máis básicos que debemos dominar nesta asignatura, veremos como organizalos para este curso e sentaremos as bases para a estrutura dos cursos superiores.
Un problema que temos é que, na maioría das ocasións, non somos quen de identificar axeitadamente os contidos da materia, así que antes de aprender e profundizar neles, imos avaliar os nosos conceptos previos sobre o tema porque, canto sabemos realmente sobre a educación física?
Ao finalizar o tema, serás quen de:
1. Coñecer cales son os obxectivos que persegue a educación física.
2. Identificar os bloques de contidos que se traballan na materia
3. Recoñecer de xeito elemental os diferentes tipos de deportes
4. Localizar e relacionar os elementos dos diferentes sistemas do corpo humano
5. Entender a importancia de ter uns hábitos de vida saudables
6. Deseñar e realizar unha rutina básica de quecemento previa á actividade física
7. Comprender a importancia dunha alimentación sá e equilibrada
8. Saber o procedemento de actuación ante unha situación de emerxencia
9. Distinguir os diferentes tipo de habilidades e os elementos que as compoñen
Probablemente non acadaches a máxima puntuación porque cometiches algún erro ou, como mínimo, dubidaches moito nalgunha das respostas.
Se é así non te preocupes, ao finalizar a unidade xa verás como podes resolver estas cuestións e moitas outras con total seguridade.
O único que debes facer e prestar atención nas clases e realizar todas as actividades que aparecen neste libro dixital. Así que prepárate que arrancamos!
Existen multitude de deportes e centos de formas de agrupalos para estudalos atendendo a diferentes criterios. Nós imos ver unha clasificación moi básica na que podamos englobar a case todos os deportes empregando simplemente dúas variables: a existencia de compañeiros e de adversarios.
- Sistema locomotor
O aparato locomotor é aquel que permite o movemento de todo o corpo e que está formado por tres elementos:
*Esqueleto óseo: é aquel que proporciona soporte, apoio e protección aos tecidos brandos e aos músculos.
*Articulacións: son as estruturas anatómicas que permiten a unión entre dous ósos posibilitando os movementos de todo o corpo.
*Músculos: son as estruturas fibrosas que xeneran movemento grazas á súa contracción e relaxación.
- Sistema respiratorio
O sistema respiratorio é o conxunto de órganos que posúen os seres vivos para intercambiar gases so medio ambiente, podendo así introducir o osíxeno que precisan para as funcións vitais. No caso dos humanos, está formado, basicamente, polo nariz, boca, farinxe, larinxe, traquea, bronquios e pulmóns.
- Sistema circulatorio
O sistema circulatorio é o responsable de bombear, transportar e distribuir o sangue por todo o corpo dende o corazón ata os órganos, de xeito continuado. Está formado, basicamente, polo corazón, os vasos sanguíneos e o sangue.
- Sistema nervioso
O sistema nervioso é un conxunto de células moi especializadas que permiten controlar e transmitir información aos músculos e permiten as funcións dos órganos internos. Está formado, basicamente, polo cerebro, o cerebelo, a médula espiñal e os nervios.
- Outros sistemas
Ademais dos sistemas vistos anteriormente, o corpo posúe outros que permiten que o conxunto realice todas as funcións precisas e traballe axeitadamene. Estes sistemas son o hormonal, o reprodutor, o dixestivo e o excretor, mais non serán analizados neste momento por non ter unha relación tan directa do noso tema.
O aparato locomotor é aquel que permite o movemento de todo o corpo e que está formado por tres elementos:
*Esqueleto óseo: é aquel que proporciona soporte, apoio e protección aos tecidos brandos e aos músculos.
*Articulacións: son as estruturas anatómicas que permiten a unión entre dous ósos posibilitando os movementos de todo o corpo.
*Músculos: son as estruturas fibrosas que xeneran movemento grazas á súa contracción e relaxación.
Un hábito é un costume, algo que repetimos habitualmente e por iso pasa a formar parte do noso xeito de vida. Cando falamos de saúde, está claro que temos que tentar que eses hábitos sexan bos e para iso debemos recoñecelos e afianzalos nas nosas vidas. Atento ao vídeo que ahí van unhas pautas para identificalos.
O quecemento é un conxunto de actividades previas ao adestramento ou competición, que teñen como finalidade preparar á persoa para o esforzo que vai realizar posteriormente. Os seus obxectivos principais, polo tanto, son preparar á persoa física e mentalmente, e minimizar o risco de lesións.
CALES SON OS SEUS EFECTOS
- Entrada en calor
Mediante esta fase, buscamos subir a temperatura corporal, para activar o sistema circulatorio e respiratorio que máis tarde deberán traballar intensamente.
Debemos notar, polo tanto, que o corazón late máis á présa, a respiración se acelera, empezamos a ter calor e incluso comezamos a suar.
Para iso os exercicios deben ser doados, continuos e progresivos.
Un exemplo pode ser facer carreira continua ou facer o xogo da pita velenosa .
- Mobilidade articular
Nesta fase tentamos mover as articulacións principais do corpo para forzalas lixeiramente e que así estean preparadas para posibles movementos bruscos posteriores. O mellor para non esquecer ningunha é facelo por orde, por exemplo de abaixo cara arriba.
- Estiramentos
Agora o que tentamos é preparar aos músculos, polo que buscaremos posicións nas que se estiren lixeiramente co fin de mellorar o deslizamento e contracción das fibras. De igual xeito, o mellor para non esquecer ningún grupo muscular é facelo por orde.
- Exercicios xenéricos
Este tipo de exercicios son un pouco máis intensos e buscan traballar movementos globais e comúns á maioría das actividades. Algúns exemplos poderían ser facer carreiras laterais, aceleracións, traballo de coordinación de brazos e pernas, elevación de xeonllos, etc.
Mediante esta fase, buscamos subir a temperatura corporal, para activar o sistema circulatorio e respiratorio que máis tarde deberán traballar intensamente.
Debemos notar, polo tanto, que o corazón late máis á présa, a respiración se acelera, empezamos a ter calor e incluso comezamos a suar.
Para iso os exercicios deben ser doados, continuos e progresivos.
Un exemplo pode ser facer carreira continua ou facer o xogo da pita velenosa .
O corpo humano funciona como unha máquina: temos que darlle combustible para que funcione e temos que coidar o seu mecanismo con revisións e posta a punto das pezas.
No primeiro caso o combustible son os alimentos...pero sabemos realmente cales son os que nos conveñen? Presta atención ao vídeo porque nel revelamos algunhas claves interesantes sobre o tema.
Neste bloque de primeiros auxilios non pretendemos convertirnos en expertos que poidan substituír aos profesionais da materia, simplemente buscamos recoñecer e identificar as situacións da vida cotiá máis comúns nas que podemos atoparnos con algún tipo de complicación, e coñecer as pautas básicas de actuación ante calquera delas.
Un aspecto que debe quedar moi claro é que, pese a chamarse primeiros auxilios, a principal norma de actuación será a de evitar que teñamos que chegar a auxiliar a ninguén, polo que o noso esforzo debe centrase, sobre todo, no recoñecemento de situacións delicadas e a prevención dos riscos.
- 1º. Prevención
A prevención vai ser o punto no que nós, á nosa idade e cos nosos coñecementos, poidamos facer maior fincapé. Debemos pensar que os accidentes poden acontecer de xeito fortuíto, mais se somos coidadosos, responsable e actuamos con precaución, poderemos minimizar as posibilidades de que ocorran.
- 2º. Protexer
Isto implica protexernos nós, protexer o contorno e afastar á vítima de calquera situación que puidera entrañar máis perigo.
- 3º. Alertar
Isto implica chamar rapidamente aos servizos de emerxencia 112 ou 061. Neste proceso debemos identificarnos, indicar o lugar exacto onde nos atopamos e facer unha breve descripción da situación.
- 4º. Socorrer
Socorrer no caso das emerxencias vitais implica:
1. Comprobar o nivel de consciencia
2. Pedir axuda e abrir as vías respiratorias
3. Ver, oir e sentir a respiración
4. Se respira, mover á persoa á posición lateral de seguridade
5. Se non respira, comezar coa RCP básica
A prevención vai ser o punto no que nós, á nosa idade e cos nosos coñecementos, poidamos facer maior fincapé. Debemos pensar que os accidentes poden acontecer de xeito fortuíto, mais se somos coidadosos, responsable e actuamos con precaución, poderemos minimizar as posibilidades de que ocorran.
Previr unha situación de risco é o mellor xeito de evitar situacións comprometidas e accidentes non desexados. Por iso é importante prestar atención ás recomendacións e non pensar que estamos libres deste tipo de circunstancias.
Así pois debemos:
Se seguimos estes consellos, evitaremos chegar a situacións máis comprometidas.
Pero se non fomos capaces de evitar un percance ou, simplemente, fomos nós os que atopamos un accidente, debemos protexer a zona como primeira medida para evitar situacións máis graves.
Imaxina que hai un accidente nun descenso en bici, e mentres estás axudando á vítima aparece outra bici baixando...
Para evitar este tipo de complicacións, o mellor é protexer o lugar, sinalizando o perigo uns metros máis arriba con xente ou con sinais.
No caso dos coches, por exemplo, úsanse uns triángulos, no esquí colócanse as táboas clavadas na neve cruzadas, etc...
Pedir axuda implica facelo de xeito preciso, rápido e eficaz.
Chamaremos aos servizos de emerxencia 112 (ou tamén 061) e indicaremos claramente quen somos, onde estamos e que foi o que aconteceu.
Se a información non é precisa, tal vez non consigan chegar ao lugar doadamente.
Debemos ter claro tamén que ante unha situación deste tipo é moi importante manter a calma, actuar con seguridade e valorar a gravidade do incidente, se a situación non o require, non debemos alertar inutilmente. Para iso debemos recoñecer as lesións máis leves e frecuentes das actividades que realizamos habitualmente.
Socorrer implica, en primeiro lugar, asegurar as constantes vitais, é dicir, garantir que esa persoa siga respirando e con pulso.
Na maioría das situacións os accidentes que teñades non chegarán a este nivel de gravidade, polo que a intervención pasará por limpar unha ferida, inmovilizar unha escordadura ou presionar un sangrado importante.
Se a situación é máis grave debemos:
A RCP (reanimación cardiopulmonar) e o conxunto de manobras que debemos facer ante unha situación de parada cardíaca. A función é mover o sangue para manter así o corpo osixenado mentras non chega a axuda do equipo especializado. Por iso é fundamental ter chamado primeiro e comezar o protocolo canto antes.
Nos 5 primeiros minutos a actuación é fundamental, pois a probabilidade de salvar esa vida é moi alta, despois vai minguando.
A RCP básica consiste en combinar compresións no peito (30) e insuflacións de aire boca a boca (2), polo que un ciclo completo serían 30-2. Deberemos seguir repetindo este ciclo ata a chegada da ambulancia.
Para conseguir salvar una situación deste tipo é preciso completar a cadea de supervivencia, que está formada por catro elos:
Recoñecemento da situación e petición de axuda-RCP-desfibrilación-SVA (soporte vital avanzado) no hospital
As habilidades e destrezas básicas forman un conxunto de tarefas sinxelas que se consideran necesarias para o desenvolvemento dunha persoa na a súa educación.
A denominación de habilidades básicas resulta polo seu carácter sinxelo e porque non precisan de aprendizaxes especiais previos para a súa realización, xa que resultan da evolución humana e son movementos naturais. Resultan moi importantes porque son imprescindibles para a nosa vida, e porque delas derivan o resto das habilidades específicas que somos capaces de facer, como escribir, andar en bicicleta, etc... Por iso é importante o traballo das habilidades básicas, xa que si temos unha boa base, poderemos aprender o resto de habilidades necesarias para a nosa vida máis rapidamente.
Estas habilidades básicas das que estamos a falar son
Mediante as habilidades básicas desenvólvense as calidades motrices ou coordinativas, que son aquelas que pemiten controlar ou executar a realización de calquera tarefa complexa con éxito.
Estas capacidades teñen un compoñente innato, é dicir, nacemos con el, mais hai unha marxe moi importante que podemos mellorar co adestramento axeitado.
Neste adestramento, debemos ter en conta que hai algúns factores que dificultan o traballo, como o nivel de condición física, a velocidade dos movementos, o número de partes corporais implicadas etc.
Estas calidades motrices son: a coordinación, o equilibrio, a lateralidade, o ritmo, a orientación e o axuste.
- Coordinación
É a capacidade de regular de forma precisa o movemento do corpo seguindo unha idea prefixada. Proporciona calidade a ese movemento, seguindo unha serie de factores: precisión, economía, eficacia e harmonía.
En xeral podemos falar de 2 tipos de coordinación:
*Dinámica xeral: referida a movementos conxuntos de todo o corpo.
*Segmentaria: referida ao movemento illado do calquera parte do corpo.
Un exemplo moi claro de actividade que require coordinación é conducir un coche.
- Equilibrio
Capacidade de controlar o corpo no espazo recuperando a postura tras calquera acción desequilibrante. Para poder ter un bo equilibrio é preciso un bo control postural. De igual forma, existen basicamente dous tipos de equilibrio:
*Estático: aquel que ten lugar cando non existe movemento.
*Dinámico: o que ten lugar na realización de calquera movemento.
Un exemplo é montar en bicicleta
- Lateralidade
É a preferencia dun segmento corporal en lugar doutro, naqueles casos nos que existen partes corporais simétricas, por exemplo os brazos, as pernas, os ollos, as mans,... Esa preferencia depende da actividade e da parte do corpo a utilizar. En xeral existen 4 casos:
*Destros: aqueles que empregan sempre a dereita.
*Zurdos: aqueles que empregan sempre a esquerda.
*Cruzados: aqueles que empregan a dereita ou a esquerda dependendo da actividade.
*Ambidextros: aqueles que empregan a dereita e a esquerda independentemente da actividade.
Un exemplo é a realización de actividades unilaterais, como escribir ou lanzar.
- Ritmo
É a capacidade de adaptar o movemento corporal a unha secuencia determinada, marcada por sons, intervalos de tempo, ou calquera outro estímulo ben sexa externo ou interno.
Resulta moi importante para mellorar a coordinación, de aí a necesidade de traballalo nas clases de Educación Física.
Un exemplo é bailar.
- Orientación
É a capacidade que permite determinar a posición do corpo no espacio e modificala en función de factores externos como poden ser o terreo de xogo, os contrarios, a pelota, os compañeiros etc.
Un exemplo é recibir un balón e lanzar a canastra.
- Axuste
É a capacidade para adaptar os movementos ás novas situacións que van acontecendo durante o desenvolvemento das actividades. Permite, por exemplo, modificar os xestos técnicos dos diferentes deportes en función das necesidades de cada momento.
É a capacidade de regular de forma precisa o movemento do corpo seguindo unha idea prefixada. Proporciona calidade a ese movemento, seguindo unha serie de factores: precisión, economía, eficacia e harmonía.
En xeral podemos falar de 2 tipos de coordinación:
*Dinámica xeral: referida a movementos conxuntos de todo o corpo.
*Segmentaria: referida ao movemento illado do calquera parte do corpo.
Un exemplo moi claro de actividade que require coordinación é conducir un coche.
2. Proceso que permite mellorar unha habilidade
3.Persoa que emprega a dereita ou a esquerda indistintamente
4.Tipo de equilibrio en movemento
5. Tipo de coordinación dunha parte concreta do corpo
6. Calidade que precisamos para bailar
O tema que acabamos de abordar debe ser entendido como unha presentación e un resumo dos contidos máis importantes que deben ser tratados nesta asignatura durante a etapa de secundaria. Algúns deles serán ampliados en cursos posteriores de xeito progresivo e outros serán traballados puntualmente nalgún dos cursos.
O que pretendemos con este tema, e que teñades unha visión global do tipo de traballo que faremos nas nosas clases tanto a nivel conceptual como procedimental. Queremos que teñades claro dende o primeiro momento o concepto de educación física, as súas implicacións e os contidos que se tratan, queremos que coñezades tamén a importancia de facer probas teóricas e prácticas sobre eles, pero tamén queremos achegar a materia a aqueles que non tedes moito hábito de actividades físicas, a través do coñecemento da súa importancia, os seus beneficios e a presentación dun gran abano de posibilidades deportivas, de ahí que neste primeiro curso, as unidades sucesivas traten a iniciación en todos os diferentes tipos de deportes que existen.
Queremos desterrar a imaxe da educación física como unha asignatura sen importancia, un recreo ou unha materia sobre a que todos opinan sen saber realmente cales son os seus propósitos e os medios para acadalos, de aí que iniciaramos este caderno coa frase: "A Educación Física: esa gran descoñecida".
Por iso este tema foi unha presentación de contidos de tipo xenérico que estarán presentes máis veces ao longo da etapa e, ao tempo, unha introdución ao resto de unidades deste curso.
Agardamos que fora do teu interese, que descubriras moitas cousas e que serva para crear boas expectivas de cara ao resto dos cadernos.
A clave de todo está na túa motivación e gañas de aprender, polo que abre a mente e desfruta da materia. Ten por seguro que obterás beneficios, a curto e longo prazo.
Traballo de investigación
Despois de todo este repaso sobre xeneralidades e contidos comúns de educación física, xa debes de estar feito un experto, así que o seguinte encargo seguro que non che supón ningunha dificultade.
O traballo que propoñemos é importante para a avaliación, polo que segue as pautas marcadas e trata de completar todos os apartados con responsabilidade e amosando a túa capacidade de razoar e relacionar os conceptos que aprendiches ao longo desta unidade.
1. Alimentación ao longo dese día
2. Hábitos saudables ou prexudiciais desa xornada
3. Actividades físicas realizadas nesas horas
Recorda que debes amosar a túa capacidade investigadora pero, sobre todo, a de relacionar os conceptos aprendidos coa realidade na que vives, así que ánimo, amósanos que dominas o concepto de calidade de vida e prepara un bo traballo.
2. Tipo de deportes nos que só temos compañeiros
3. Tipo de deportes nos que non hai relación cos demais
4. Tipo de deportes nos que temos un rival
5. Individuos que colaboran nos deportes de equipo
6. Práctica deportiva que permite mellorar
CRÉDITOS TEMA 1: XENERALIDADES SOBRE EDUCACIÓN FÍSICA