Atenea. Deusa da Sabedoría

O Nacemento de Atenea

As fontes literarias máis antigas prácticamente coinciden na versión do espectacular nacemento da deusa. Segundo conta Hesíodo na Teogonía (886-900), despois de liberarse do seu pai, Zeus, inicialmente, toma como esposa a Metis, filla do Titán Océano e da Titánide Tetis. Cando Tetis estaba embarazada, Gea e Urano poñen en aviso a Zeus, revelándolle que a primeira en nacer será unha nena, unha muller moi intelixente e forte coma él,  pero, que, a continuación, Metis tamén concebirá un varón, capaz de destroar ao seu pai. Zeus, temendo que podía ser destroado por un fillo, ao igual que fixera Cronos, engulle á muller embarazada. Ao seu debido tempo, Zeus sentiu unha forte dor de cabeza mentras paseaba pola beira do lago Tritón; parecía que o crnio ía  esplotarlle, e comenzou a berrar furiosamente ata que o seu eco oíuse en todo o firmamento. Hermes achegouse correndo e adiviñou a causa da aflición de Zeus. Persuadiu a Hefesto a traer unha cuña e un mazo para abrir o cranio de Zeus, e de él saltou Atenea, armada completamente e dando un tremendo berro. 

Apolodoro na súa obra Biblioteca (I,3), introduce unha variante e detalla que foi Prometeo quen axudou a nacer a Atenea golpeando a cabeza de Zeus cunha machada. 

          “ Zeus únese a Metis, que se converteu en moitas formas por non unírselle, e a esta que quedou encinta dándose présa devorouna, xa que Gea predixera que despois da rapariga que ía nacer dela tería un fillo, que chegaría a ser o dono do ceo. Tendo medo disto tragoulla; e cando chegou o momento do nacemento, tras golpearlle a cabeza cunha machada Prometeo, ou como outros din Hefesto, da coronilla, xunto ao río Tritón, saltou Atenea con armas

                                                                                                                                   

                                                                                                                                                                               (Apolodoro, Biblioteca, A7)

Deusa guerreira, armada coa lanza, o escudo e a égida, desempeñou un papel moi importante n a loita contra os xigantes; participa xunto aos gregos na loita contra troyanos, resentida polo veredicto de Paris, venceu en varias ocasións a Ares e demostrou con iso a supremacía da guerra baseada na táctica e intelixencia, sobre a forza bruta, propia de Ares; apoia aos heroes nas súas grandes fazañas: armou a Hércules, protexeu a Ulises en muchisimas  ocasións; deulle o escudo a Perseo para loitar contra Medusa, dirixiu aos Argonautas na súa procura do vellocino de ouro...

Atenea permaneceu virxe, pero cóntase que tivo un fillo da seguinte maneira: fora a visitar a Hefesto  no seu fragua para procurarse armas, e o deus, a quen Afrodita abandonara, colleuna nos seus brazos, a deusa resistiuse e intento fuxir. Hefesto comezou a perseguila e conseguiu alcanzala. Pero o deus mollou co seu seme a perna de Atenea que o arroxou ao chan. Da terra fecundada, naceu Erictonio, ser monstruoso, a quen Atenea aceptou educar e criar coma se fose fillo seu. 

Os seus atributos eran a lanza, o casco e a égida; no seu escudo fixou a cabeza da Medusa que convertía en pedra a quen a miraba; o seu animal favorito era a lechuza e a súa planta a oliveira.

 

Iconografía de Atenea

 

Polo que se refire á transposición de imaxes dos episodios relativos ao mito de  Atenea, desde as representacións antigas nas que a vemos nacer, xa provista de yelmo e escudo, da cabeza de Zeus, pásase aos exemplos morais ou ás alegorías neoplatónicas renacentistas das pinturasO Triunfo da Virtude de Andrea Mantegna ou Palas e o Centauro de Botticelli, nos cales as deusas aparece respectivamente combatendo os vicios ou domando ao irracional e vicioso Centauro. Neste último caso, as ramas de oliveira que coroan á deusa e se lle enroscan en brazos e seos, aluden ao desafío con Poseidón polo dominio de Atenas á que a deusa lle concedeu o don da árbore. Ás veces, no escudo de Atenea ou como égida, aparece a cabeza de Medusa, a górgona, que transformaba en pedra aos que a miraban aos ollos. Segundo o mito, regaláralla Perseo despois de decapitar ao monstro. Deste xeito, sen ter que librar ningunha batalla, Atenea transformaba en pedra aos seus inimigos. Por iso é polo que a táboa en forma de escudo da Cabeza da Medusa de Caravaggio pode entenderse como unha alusión ao seu escudo.  

moeda grega
Dracmas atenienses coa imaxe de Atenea

Obra publicada con Licencia Creative Commons Reconocimiento No comercial Sin obra derivada 4.0