Atenea. Deusa da Sabedoría
O Nacemento de Atenea
As fontes literarias máis antigas prácticamente coinciden na versión do espectacular nacemento da deusa. Segundo conta Hesíodo na Teogonía (886-900), despois de liberarse do seu pai, Zeus, inicialmente, toma como esposa a Metis, filla do Titán Océano e da Titánide Tetis. Cando Tetis estaba embarazada, Gea e Urano poñen en aviso a Zeus, revelándolle que a primeira en nacer será unha nena, unha muller moi intelixente e forte coma él, pero, que, a continuación, Metis tamén concebirá un varón, capaz de destroar ao seu pai. Zeus, temendo que podía ser destroado por un fillo, ao igual que fixera Cronos, engulle á muller embarazada. Ao seu debido tempo, Zeus sentiu unha forte dor de cabeza mentras paseaba pola beira do lago Tritón; parecía que o crnio ía esplotarlle, e comenzou a berrar furiosamente ata que o seu eco oíuse en todo o firmamento. Hermes achegouse correndo e adiviñou a causa da aflición de Zeus. Persuadiu a Hefesto a traer unha cuña e un mazo para abrir o cranio de Zeus, e de él saltou Atenea, armada completamente e dando un tremendo berro.
Apolodoro na súa obra Biblioteca (I,3), introduce unha variante e detalla que foi Prometeo quen axudou a nacer a Atenea golpeando a cabeza de Zeus cunha machada.
“ Zeus únese a Metis, que se converteu en moitas formas por non unírselle, e a esta que quedou encinta dándose présa devorouna, xa que Gea predixera que despois da rapariga que ía nacer dela tería un fillo, que chegaría a ser o dono do ceo. Tendo medo disto tragoulla; e cando chegou o momento do nacemento, tras golpearlle a cabeza cunha machada Prometeo, ou como outros din Hefesto, da coronilla, xunto ao río Tritón, saltou Atenea con armas”
(Apolodoro, Biblioteca, A7)
Deusa guerreira, armada coa lanza, o escudo e a égida, desempeñou un papel moi importante n a loita contra os xigantes; participa xunto aos gregos na loita contra troyanos, resentida polo veredicto de Paris, venceu en varias ocasións a Ares e demostrou con iso a supremacía da guerra baseada na táctica e intelixencia, sobre a forza bruta, propia de Ares; apoia aos heroes nas súas grandes fazañas: armou a Hércules, protexeu a Ulises en muchisimas ocasións; deulle o escudo a Perseo para loitar contra Medusa, dirixiu aos Argonautas na súa procura do vellocino de ouro...
Atenea permaneceu virxe, pero cóntase que tivo un fillo da seguinte maneira: fora a visitar a Hefesto no seu fragua para procurarse armas, e o deus, a quen Afrodita abandonara, colleuna nos seus brazos, a deusa resistiuse e intento fuxir. Hefesto comezou a perseguila e conseguiu alcanzala. Pero o deus mollou co seu seme a perna de Atenea que o arroxou ao chan. Da terra fecundada, naceu Erictonio, ser monstruoso, a quen Atenea aceptou educar e criar coma se fose fillo seu.
Os seus atributos eran a lanza, o casco e a égida; no seu escudo fixou a cabeza da Medusa que convertía en pedra a quen a miraba; o seu animal favorito era a lechuza e a súa planta a oliveira.
Iconografía de Atenea
Polo que se refire á transposición de imaxes dos episodios relativos ao mito de Atenea, desde as representacións antigas nas que a vemos nacer, xa provista de yelmo e escudo, da cabeza de Zeus, pásase aos exemplos morais ou ás alegorías neoplatónicas renacentistas das pinturasO Triunfo da Virtude de Andrea Mantegna ou Palas e o Centauro de Botticelli, nos cales as deusas aparece respectivamente combatendo os vicios ou domando ao irracional e vicioso Centauro. Neste último caso, as ramas de oliveira que coroan á deusa e se lle enroscan en brazos e seos, aluden ao desafío con Poseidón polo dominio de Atenas á que a deusa lle concedeu o don da árbore. Ás veces, no escudo de Atenea ou como égida, aparece a cabeza de Medusa, a górgona, que transformaba en pedra aos que a miraban aos ollos. Segundo o mito, regaláralla Perseo despois de decapitar ao monstro. Deste xeito, sen ter que librar ningunha batalla, Atenea transformaba en pedra aos seus inimigos. Por iso é polo que a táboa en forma de escudo da Cabeza da Medusa de Caravaggio pode entenderse como unha alusión ao seu escudo.

Iconografía de Atenea
Atenea pensativa. Fidias. S. V a.d.C
Palas e o Centauro. Sandro Botticelli. s. XV (Galería dos Uffizi)
Triunfo da Virtude. Andrea Mantegna. S. XVI. (Museo do Louvre)
Palas aleja a Marte. Tintoretto. S. XVI (Pazo Ducal de Venecia)
Atenea. Rembrant. S. XVII. (Museo Gulbelkiam)
Palas Atenesa. Gustav Klimt. S. XIX
Atenea e Ares. Christian Bernhard Rode 1725-1797
Disputa entre Atenea e Poseidón en presenza dos Olimpos. Marry Joseph Blondel 1781-1853
Atenea. 1887 (Universidade de Atenas) Nikolaos Gyzis
Minerva Loca. Salvador Dalí. 1968
Atenea no xuizo de Paris, con Hera e Afodita. Hendrich von Balen 1575-1632