Manuel María
Despois da poesía, o teatro foi o xénero máis cultivado por Manuel María, quen concibía o teatro como unha ferramenta de concienciación. Como aconteceu co xénero poético, tamén na dramaturxia foi un autor moi prolífico, cultivando teatro poético como o Auto do prisioneiro, o Auto do labrego, o Auto do mariñeiro ou o Auto da costureira, que son practicamente poemas dramatizados; teatro político-histórico en Unha vez foi o trebón (1975), co fondo das revoltas irmandiñas:

Xuntanza d'OS IRMANDIÑOS. Pode ser en Santiago de Compostela ou en Melide. Deliberan con apouso, serenidade e gravidade.

DIEGO DE LEMOS.- A situación é moi grave. Eu diría que gravísima. Os señores obrígannos a entrar en guerra. Trátase xa dunha cuestión de supervivencia. Está moi claro que non queren entregar os castelos e fortalezas ao pobo. Do requirimento que OS IRMANDIÑOS lles fixemos pra que nos entregasen polas boas os castelos e fortalezas pouco proveito tiramos. Soamente Sánchez de Ulloa nos entregou e puxo á nosa disposición o castelo de Xuvencos, non lonxe de Melide.
PEDRO OSORIO.- A guerra é inevitábel. En todo o país hai un odio que está xa no ar que se respira. Isto, dun xeito ou doutro, ten que rebentar.
ALONSO DE LANZÓS.- Como dixeron moi ben os irmáns Diego de Lemos e Pedro Osorio non se pode aguantar máis. Hai que comezar a loita armada o máis axiña posíbel. Temos que ser nós os que tomemos a dianteira e procurar que o primeiro
golpe sexa mortal e que non poidan repoñerse del. E logo rematalos. Podemos poñer en pé de guerra oitenta mil homes!
UN DEPUTADO.- Falou ben o irmán Alonso de Lanzós. A cidade de Betanzos vota pola guerra.
DIEGO DE LEMOS.- Coido que debíamos atacar conxuntamente en toda Galiza.
UN DEPUTADO.- A cidade da Coruña concorda co que dixo o irmán Diego de Lemos.
PEDRO OSORIO.- Convén ter un mando único.
UN DEPUTADO.- A cidade de Santiago de Compostela concorda co que remata de expoñer o irmán Pedro Osorio.
UN DEPUTADO.- A cidade de Ribadavia coida que o mando do noso exército popular ten que ser conxunto, non único. O mando único vai en contra das constitucións irmandiñas.
VARIOS DEPUTADOS.- Iso mesmo opina a cidade de Mondoñedo.


A

C