AS CUBERTAS E CONTRACUBERTAS
AS GARDAS
AS CUBERTAS E CONTRACUBERTAS
En moitos álbumes ilustrados a portada ou
cuberta cumpre una función moi importante na obra. Podemos atopar
diferentes casos:
- Un reclamo para atraer aos lectores á obra.
- Un elemento compilador dos elementos que aparecen na historia.
- Unha anticipación da historia.
- Unha ampliación da historia.
- E moitos máis.
En numerosas ocasións está relacionada coa contraportada ou contracuberta.Cando son traballadas de maneira consciente, aproveitando as posibilidades de ambas como espazos de ilustración, entón as dúas convértense en elementos narrativos, descritivos ou premonitorios moi importantes.
VERDEDADES
(Yolanda Castaño / Xosé Tomás)
Biblos
A historia trata de plantas. Elementos vexetais, e poemas arredor deles.
A cuberta anticipa esa temática mostrando plantas, herbas, e deixando
un branco baleiro que convida a entrar nese mundo. Aporta a idea de que
non todo está feito, e cómpre entrar no libro para cubrir
ese oco. Pero ademais do mundo vexetal, os autores deciden relacionalo
co humano, e aparece unha familia: unha nena e os seus avós. Na
contraportada aparece este elemento humano. Ambos mundos se fusionan,
e as plantas cobran significados diferentes, porque acompañan ás
persoas nas súas vidas, son testemuñas das súas relacións,
curan doenzas, e mesmo simbolizan emocións.
(Miguel Vázquez Freire / Xosé Tomás)
EDEBÉ-RODEIRA
Estamos aquí ante unha obra de formato arriscado: dúas historias, dúas portadas. Trátase dun relato de paralelismos: un neno que teme aos robots, e un robot que teme aos nenos. Os prexuízos, os medos ao diferente. E o encontro final, por suposto, no medio do libro. Podemos apreciar un xogo de contrastes nas ilustracións das dúas cubertas (non temos aquí contracubertas): o neno proxecta unha sombra dun robot; o robot proxecta unha sombra dun neno. Ambas sombras son a metáfora visual dos seus temores máis interiores.
Ambas portadas están invertidas, polo que para cambiar dunha á outra é preciso invertir o libro. Como os dous relatos comparten unha escena ilustrada final, a imaxe creada para tal fin é uns escena cenital, en ángulo picado absoluto, que permita ser "lida" en calquera dirección, dende calquera perspectiva.
(Paco Martín / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
A cuberta deste libro pode analizarse como un modelo de invitación a entrar. O personaxe mira dende fóra dun burato, e o lector-espectador está dentro. A nena mira cara nós, e nós non sabemos realmente que hai onde nós estamos. Trátase dun xogo de intriga, de suxerir que tras ese burato hai historias de interese, que suscitan a curiosidade da protagonista.
(María Solar / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
Pódese apreciar na portada deste libro unha nena auscultando o que semella ser unha barriga. Pero esta barriga non está completa na cuberta. En realidade, non cabe, porque se prolonga pola parte de atrás, na contracuberta. Para comprender a imaxe na súa totalidade é preciso xirar o libro. Conséguese entón o efecto perseguido: que exista un diálogo entre cuberta e contracuberta, e que o lector se involucre nel. Ambas capas forman parte unitaria da mensaxe visual.
AS GARDAS
As gardas
son elementos anexos ao libro, que podemos
ver ao abrir a cuberta e a contracuberta. Anteceden ao libro, e son tamén
posteriores a el, posto que en moitos álbumes ilustrados hai unha
garda ao comezo e outra ao final.
As posibilidades narrativas destas dúas pezas son enormes:
- anticipar,
- crear unha atmosfera, ate
- prolongar unha historia.
- outras
Vexamos algúns exemplos.
(Paco Martín / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
Na historia de Paco Martín os ratos traen agasallos aos nenos e nenas cando se lles caen os dentes. Todos, agás un, malvado, ruín, que rouba os regalos para si. Este rato aparece na primeira garda en actitude fachendosa. O ilustrador, tras conversas co escritor, toma decisión de facer que este personaxe "pague" polos seus delitos. E aínda que na historia escrita o rato sae indemne dos seus actos malignos, na garda final sofre un percance: a imaxe mostra como o gato do conto o come, finalmente.
Estamos aquí ante a demostración de que o papel interventor do ilustrador na obra literaria pode ser crucial. Neste libro a historia non acaba na última páxina do texto, senón na garda final. E podería suceder na contracuberta tamén.
(Yolanda Castaño / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
Este libro ten como intención ensinar aos máis pequenos as vogais da lingua galega. A través de poemas e imaxes alusivas, aprenden non só as grafías, senón os seus sons. E ao final do libro levan percorrido un camiño de descubrimento e aprendizaxe.
Por ese motivo, a primeira garda mostra unha nena cun libro, triste, con expresión de decepción. Aínda non sabe ler. Na segunda garda, cando xa aprendeu as vogais e todas as súas posibilidades, aparece na mesma situación e postura, pero cun luminoso sorriso. Establécese así un diálogo entre ambas gardas, que redondean a obra global.
(Joan e Albert Vinyoli / Xosé Tomás)
Editorial Parramón
O tema do libro son os piratas, os corsarios, os buques, as batallas no mar. A portada ten unha característica física determinada: está perforada, troquelada. O ilustrador aproveita esa circunstancia para converter ese burato nunha ferramenta narrativa. E transfórmase nunha ventá. A cuberta amosa o interior dun camarote. Estamos dentro dun buque. Ao abrir a portada, "abrimos a ventá" e estamos fóra. Na garda vemos a mesma ventá, pero dende o exterior do barco, e observamos como outro navío se acerca a nós disparando. Descubrimos igualmente que temos unha bandeira negra: somos piratas! Neste caso, o xogo de diálogo establécese entre a portada e a primeira garda.
Na segunda garda temos un diálogo co libro completo, coas historias das "tripas". Trátase dunha imaxe a dobre páxina na que se percibe unha praia deserta, un tesouro, e o que parecen ser os restos dun naufraxio: papeis, lapis, cofres con moedas, espadas, pistolas, … É o naufraxio do ilustrador, tras o arduo traballo de crear imaxes para o libro. Pero non só se trata diso. Esas imaxes que aparecen espalladas na area son as imaxes feitas a lapis que deron lugar ás ilustracións a toda cor que hai no interior do libro. Desta maneira, o lector pode xogar a comparar os bocexos a lapis coas artes finais. E así, de paso, volve percorrer o libro marcha atrás.
(Miguel Vázquez Freire / Xosé Tomás)
Edicións Xerais de Galicia
Estamos aquí ante unha obra de medo. Un coello tenro e miúdo é perseguido por dúas bestas terribles: un oso e un lobo. Na primeira garda podemos ver as pegadas dos depredadores, avanzando cara a dereita, tras a súa presa. Na segunda garda vemos só unhas pegadas pequenas. Son as do coello. Ambas gardas aportan información ao lector sobre o desenlace da historia, aínda sen lela a fondo: o coello finalmente sae victorioso, e vémolo nas pegadas da garda final.
(Araceli Gonda / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
Esta obra é un libro que mestura a temática da lectura e o mar. Os libros e os peixes, a idea de mergullarse na lectura e penetrar en mundos fascinantes, oníricos. Por ese motivo, a primeira garda é un mosaico de peixes e un libro, e a segunda contén un moisaico de libros e un peixe. A idea a transmitir é que na obra ten tanto peso a lectura como o mar.
(Araceli Gonda / Xosé Tomás)
Editorial Galaxia
Santi é un neno que anda na procura de novos amigos. Proba e proba, e non sempre atina. Finalmente conségueo, e remata a historia. A portada é deseñada polo ilustrador engadindo un elemento que non aparece na parte textual do libro: Santi, asomado á ventá, lanza notas adhesivas á rúa, de cor amarelo, e estas caen. Non vemos o que levan escrito. Abrimos a cuberta, e na primeira garda satisfacemos a nosa curiosidade: observamos de cerca o contido desas notas: "ofrécese amigo para xogar", "se queres pasear polo campo, chámame", e outras. Esta garda aporta elementos de caracterización do personaxe, complementando así ao texto interior. Santi convértese nun neno que precisa compañía, e ata a busca lanzando notiñas inocentes á rúa.
