Unha obra non é sempre o que vemos nos andeis das bibliotecas ou das librarías. Seguramente é moito máis, porque no proceso de creación hai moitas decisións que tomar, moitos xiros, e moitos, moitos actos creativos. Tras unha imaxe definitiva existiron bocexos, probas, que en moitas ocasións teñen un valor estético maior que as propias imaxes finais.

Neste apartado, coñeceremos o BACKSTAGE dunha obra, a trastenda, aquelas cousas que non se ven, ou que non se contan no libro rematado.

"Nómades" é unha obra publicada en 2011 pola editorial Galaxia. Está formada por oito historias de mulleres que emigran, que se desprazan duns lugares do planeta a outros. trátase dun retrato da emigración, ou quizais de algo aínda máis amplo: o desarraigo, os cambios traumáticos, as viaxes interiores, ... e a dignidade humana

Oito mulleres viven as súas vidas, e todas elas nun momento especial das súas existencias. Todas elas teñen algo en común: están desubicadas, ou non totalmente aceptadas. Todas, agás unha. Por que mulleres? Na maioría das culturas, son as máis deafavorecidas, ás que a sociedade trata peor. Pero tamén, normalmente, as que máis fortaleza amosan ante a adversidade. Este libro é o intento de poñer a proba a resistencia das persoas sen que se rompa iso que chamamos "dignidade humana".

OS PASOS PARA CREAR UNHA OBRA EN BANDA DESEÑADA

A DOCUMENTACIÓN

Había que coñecer historias reais relacionadas con persoas que emigran, que deixan os seus países. Para elo se realizaron visitas a ONGs. En particular, a unha delas, ECODESARROLLO GAIA, ubicada na Coruña. Aquí podes visitar a súa web, ou facendo click na imaxe.

Alí o director contou moreas de historias sobre a emigración: que moitos homes se marcan expectativas tan altas, que cando non as conseguen, caen en fondas depresións, porque senten que traizoan ás súas familias nos seus países. Tamén que a maioría das mulleres son o sustento emocional das familias, e que raras veces caen en pesimismos, tirando normalmente adiante con todos.

Entón contou a historia dunha parella de persoas novas. Ela estaba preñada. Cruzaron parte do Atlántico nun caiuco, superando todo tipo de obstáculos, porque para chegar á costa había que cruzar máis dun país do interior de África. Lembraban cousas moi crúas, bastante pouco épicas: os cheiros a suor, a excrementos, a salitre, e a combustible mal queimado.

Todo elo xunto, día e noite, todos os días. Aínda no presente non eran quen de esquecer eses cheiros. E esa historia cargada de emoción serviu para crear unha das partes do libro, a de Fátima e Nawal.

A historia de Sasha, a muller que exerce a prostitución (non sería de xustiza usar a palabra "prostituta", senón máis ben "prostituida". porque ela é unha víctima dunha situación), saiu doutra conversa. Mirando nos anuncios da prensa, contactouse cunha persoa por teléfono, despois de moitos intentos fallidos (todas amosaban moita desconfianza). Tras unha longa conversa con ela, saiu á luz toda a miseria: tiña uns 60 anos. A súa familia, dende brasil, sabía a que se dedicaba, pero non facía preguntas, porque chegaba diñeiro todos os meses.

"Alma" é un relato de dúas mulleres atrapadas. A súa tradición relixiosa impedía que puidesen ser libres nas súas relacións amorosas. Isto levábaas a unha especie de clandestinidade permanente, a sentirse sempre dentro dunha prisión mental e emocional. De maneira simbólica, a súa vivenda, na que se liberan das ataduras por un momento, está situada entre dous edificios emblemáticos do cristianismo en Santiago de Compostela: a Catedral, e o Seminario Maior, en San Martiño Pinario.

"Asunción" é resultado da conversa na ONG: as persoas maiores poden ter serias dificultades cando emigran. Dependendo da súa flexibilidade mental e da súa capacidade para adaptarse a novas realidades, poderán encaixar ou desmoronarse. Na historia vemos a unha muller que finxe estar a gusto ante o seu fillo. Pero na realidade vemos que sofre a soidade e a desubicación.
Mercedes é un exemplo de muller que triunfa laboralmente. Esta médica cubana trae unha sólida formación, e atopa o seu lugar profesional, con gran consideración. Pero un delincuente racista cae nas súas mans. A pesar de ser quen cura a esa persoa, sofre os ataques dos seus prexuízos, e a súa estabilidade emocional comeza a tambalearse.
A historia de Lupe é a dunha traballadora do fogar que non ten papeis, que non é máis que unha parte da casa, un complemento. Ante unha descragia familiar, vese atrapada, e non pode saír desa situación tan desgarradora. As cores da casa, azuladas, son as mesmas do seu vestido, porque forma parte da casa, non da familia que a contrata.
E finalmente está Ghalia, unha nena cunha disfunción mental, que foi testemuña dunha matanza. Ubicada na franxa de Gaza, trátase dun personaxe que non emigra, senón que sofre a experiencia contratia: desexarían saír, fuxir, pero non poden, están atrapados, baixo ameazas constantes. Unha reportaxe nun xornal inspirou esta historia: as seccións de psiquiatría dos hospitais de Gaza están saturadas, porque nesa situación de permanente medo, os seres humanos xeran fobias, medos e síndromes. E a medicación non sempre chega por eses tuneis clandestinos que, por motivos políticos, ás veces se pechan.

O DESEÑO

Tras a composición das historias coa documentación, comezou a parte gráfica do proceso. O primeiro paso foi o de acotar toda a información nun número limitado de páxinas. Miralo todo dende a distancia, para facer un bocexo xeral do libro, que podemos ver aquí abaixo:

Unha vez dado este paso, o seguinte foi o de traballar páxina a páxina, en pequenos bocexos, para que neles só caiban as cousas esenciais. Observa:
Como podes ver, moitas anotacións ás marxes indican como hai que retocar o debuxo, detalles importantes a ter en conta, cambios de rumbo no guión, etc.

DIFUSIÓN

E tras o deseño, a cor, a montaxe para a imprenta, os textos para unha sección de "como se fixo", chegou o momento de que a obra vise a luz. Aí comeza o momento máis importante: dala a coñecer, levala aos lectores. Así comezan as campañas de promoción dos libros en BD (e de calquera outro libro). Presentacións, entrevistas en público e en medios de comunicación, etc. Esta parte é fundamental na vida dun libro.

ENTREVISTA RADIOFÓNICA AO AUTOR (XOSÉ TOMÁS) EN RADIOFUSIÓN SOBRE "NÓMADES". FACER CLICK NA IMAXE